Bildiğiniz gibi evvelki hafta ABD aba altından sopayı gösterip, Papadopulos’a, BM Genel sekreteri Annan’a, 24 Nisan 2004’te Rumların red oyu verdikleri plana itirazlarını sözlü veya yazılı bildirmezse, KKTC ile ilişkilerini ilerleteceği tehdidinden sonra, Papadopulos ister istemez özel temsilcisini New York’a göndermek zorunda kalmıştı.
Geçen pazartesi günü New York’a giden Papadopulos’un özel temsilcisi Tasos Çonis, BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın siyasi işlerden sorumlu yardımcısı Sir Kieran Prendergast ile bir ısınma görüşmesi yaptı ve ön temasları başlattı.
Bu ilk görüşme 90 dakika kadar sürdü ve açıklama yapılmamasına rağmen bence Prendergast, Çonis’e müzakereler Rumların engellemeleri nedeni ile başlamaz ise BM’nin ve ABD’nin Kıbrıs’lı Türklere ne gibi bir yaklaşımda bulunacağını ima etti. Çonis’in bu görüşmeden sonra böyle bir görevi almamış olmayı tercih ettiğini açıklaması, içerde çok ciddi yaptırımların veya başka bir tanımla tehditlerin kendisine iletildiğini ifade ediyor.
Arkasından görüşmeler devam etti ve bu gün dörtlenerek, aylardır sıkı sıkıya elde tutulan kartlar açıldı. Çonis, Genel Sekreter Annan’ın temsilcisi Prendergast’a 8 ana başlık altında 10 maddelik bir itiraz listesi verdi.
1- Tüm yabancı askerler adadan tamamen çıksın, 650 kişilik Türk Alay’ı da kalmasın.
2- Garantörlük sistemi ve Türkiye’nin garantörlüğü kaldırılsın.
3- Garantör güçlerin (Türkiye’nin) tek yanlı müdahale hakkı kaldırılsın.
AB garantör olsun ve garantör güçler kapsamı genişletilsin.
4- Annan planında kurulması öngörülen “Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yönetim yapısı değiştirilsin ve yönetim siyasal eşitlik temelinde değil, sayısal denge temeline oluşturulsun.
5- Rumların tümü Kuzey Kıbrıs’taki mülklerine geri dönsün.
6- Rumlara doğrudan devredilecek toprakların iade süreci kısaltılsın ve hemen iade başlasın.
7- Adada kalacak KKTC vatandaşı olmuş Türkiyelilerin sayısı azaltılsın. Türkiye’den gelecekteki gelişler konusunda da düzenleme yapılsın.
8- Yeni kurulacak devletin idare yapısı işler hale getirilsin. Kararlar çoğunluk ilkesine göre alınsın.
9- Doğrudan devredilecek topraklardan Türk askeri hemen çekilsin.
10-BM Güvenlik Konseyi, kabul edilecek muhtemel bir planı Türkiye’nin fiili olarak uygulayacağı yönünde Rumlara garanti veren bir karar alsın.
11-Kıbrıs’ın kıta sahanlığının, bütün komşu ülkelerle (Türkiye ve İsrail’le de) uluslararası anlaşmalar temelinde kesin olarak belirlensin.
12-Üniter ekonomi ve üniter para politikası sağlansın.
Evet, ünlü liste işte bu. Lütfen bu listeyi tekrar tekrar okuyun ve üstüne soğuk su için.
Her ne kadar BM Genel Sekreteri Kofi Annan, Papadopulos’tan, Annan planındaki değişikliklere ilişkin nihai tezlerinin net olması konusunda ısrarlı ise de, bunlar daha nihai müzakere tezleri değil. Sadece Kofi Annan, itirazlar nelerdir anlasın diye çala kalem kağıda dökülmüş düşünceler dizisi. O kadar.
Bu listede benim en çok dikkatimi çeken, 1.ci, 7.ci ve 8.ci maddeler.
Mesela ben 1.ci maddeyi okuyunca, adadaki İngiliz üsleri de kapansın ve İngiliz ordusu da adadan çıksın diye anlıyorum.
7.ci maddeyi okuyunca, Türkiye’den Kıbrıs’a gelmek isteyen Türklere Şengen vizesi uygulansın manasını çıkarıyorum. Ve bunun devamı olarak da, 8.ci maddeye göre Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Rum çoğunluğun idaresinde olacağı için, Plana göre adada kalmaya hak kazanmış ama bir gün Türkiye’ye akrabalarını görmeye gitmiş bir Türkiyeli göçmenin geri dönüşünde, çoğunluğun uygulatacağı vize sistemi ile ipe un serilecek ve adaya girişine mani olunacak.
Sanki ben bu olayları daha evvel yaşamışım gibi bir his var içimde… Ne dersiniz…
1963 yılında iş başında olan “EOKA Hükümeti” 1963 olaylarından sonra Türklere karşı amansız bir ambargo uygulaması başlatmıştı.
Türklerin seyahat özgürlükleri kısıtlanmış ve Türklere bir çok malın satışını yasaklayan “Stratejik Malzeme” listesi açıklanmıştı. Bu stratejik malzeme listesi içine, yeni doğan Türk çocuklarını açlığa mahkum ederek ölmelerini sağlamak için çocuk sütü bile dahil edilmişti.
Kıbrıs’lı Türkler 1970 yılına kadar yürürlükte kalan bu “Türklere satılması yasaklanmış Stratejik Malzemeler” emirnamesi nedeni ile en doğal ve insancıl haklarından ve gereksinimlerinden mahrum kalmış, bırakın yeni konut yapmayı, oturdukları evlerini dahi tamir edemez duruma gelmişlerdi.
Nasıl olduysa bu emirname 1970 yılında yürürlükten kaldırılmış ve Türk bölgelerine normal mal akışı başlatılmıştı.
Buna karşın 1970 yılında, iş başında olan “EOKA Hükümeti” Kıbrıs’lı Rumların, Kıbrıs’lı Türklere mal satışını engelleyen bir yasa çıkardı. Rumlar, Kıbrıs’lı Türklerin mallarını satın alabiliyorlardı ve bunda hiçbir sakınca yoktu ama Kıbrıs’lı Türklerin 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti yasalarına göre Rumların taşınmaz mallarını satın almak hakkı olmasına rağmen, çıkardıkları 1970/49 sayılı yasa ile buna hemen mani oldular.
Hukuksal kılıfa uyan ve 1960 Anayasasına aykırılık taşımayan bu 1970/49 sayılı yasa “Mal satın alan kişinin satın aldığı malı kamu güvenliğini etkileyecek şekilde kullanması olasılığı bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda” Rum İçişleri Bakanlığı’na, satılan malın devrini yasaklama olanağı tanımaktaydı. Bu yasa yıllarca sadece tek taraflı olarak Rumlar lehine çalıştırıldı. Rumlar Türk topraklarını satın aldılar ama Türkler Rum mallarını satın alamadılar.
Dünkü köşe yazımda belirttiğim gibi, güneydeki mallarına ilaveten kuzeydeki mallarını da Rum bankalarına ipotek veren bazı yatırımcılar, bankalardan aldıkları bu kredileri tatlı ve zahmetsiz kar hayalleri ile dosdoğru borsaya yöneltip hisseye dönüştürdüler. Geçen sene sonbaharda borsanın yaşadığı büyük kriz nedeni ile hisse senetleri değerleri, durdurulamayan bir düşüşe geçti ve değerleri bir anda neredeyse yarı yarıya düştü. Bu düşüş tatlı karlar düşleyen ve bu fırsatı kaçırmak istemeyerek bankalardan aldıkları krediler ile hisse kağıdı alan yatırımcıları, finansal olarak batırdı. Bu yatırımcılar borsa borçlarından kurtulmak için çözümü KKTC’deki mallarını satmakta buldular.
Rum Hükümeti, Kıbrıslı Rumların, KKTC’de topraklarında bulunan eski mallarını satmaları meselesini göğüsleyebilmek ve söz konusu Rum mallarının Kıbrıslı Türklere devrini azaltabilmek için, gerek şimdiki Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti Anayasası, gerekse de “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’yle çatışan bu çağdışı yasayı, gömdükleri çukurdan tekrar çıkardı ve yeniden hayata geçirdi.
Tabi bize de AİHM’sine başvurma yolu açıldı.
Bir hukukçu olmayan benim bile aklıma hemen “Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti tapu kayıtlarına göre, Kuzey toprakları içinde yer alan bir taşınmaz malın, 1974 öncesi Rum olan sahibi tarafından kuzeyde satılması, güneyde yaşayan kamunun yani halkın güvenliğini nasıl ve ne dereceye kadar etkiler ve bu satış 1970/49 no.lu yasa kapsamına girer mi?” sorusu geliyor.
Rum Hükümeti Tapu dairesi, Girne’de bulunan taşınmaz mallarını AB kayıtlı bir İngiliz şirketine devretmek isteyen Kıbrıs’lı Rum’un talebini reddedemedi ama onaylayamadı da ve konuyu Rum Hükümeti İçişleri Bakanlığı’na aktardı. Rum İçişleri Bakanlığı yasal olarak “Hayır” diyemeyeceği bu satışı 1970/49 no.lu yasa kapsamına sokarak değerlendirmek amacında.
Tabi, kuzeyde kalan Rum mallarının satışı ile ilgili bu değerlendirmenin sonucu çok önemli. Alınacak karar, her iki tarafı keskin bir kılıca benziyor.
Satışa “Hayır” derse, konu AİHM’ye gidecek ve doğal olarak AİHM bu kararı, insan haklarına ve AB vatandaşlarının mülk edinme haklarına karşı bularak bozacak ve “Evet”e çevirecek. “Evet satılabilir” kararını ise artık Rumların bir daha değiştirebilmek hakları yok. Bu kararı zayıflatabilmek için çıkaracakları bir yasa bile bu kararın baskısı ve uygulama üstünlüğü altında ezilecek.
Satışa “Evet” derse, büyük bir olasılıkla satış patlaması yaşanacak ve kuzeydeki Rum mallarının yüzdeliği aşağılara inecek.
Anlayacağınız, artık kuzeydeki Rum mallarının satışını önleyebilmek olası olmayacak. Gelecek, biz Kıbrıs’lı Türklere, çift sahipli taşınmaz mallardan dolayı büyük sıkıntılar yaşayacağımızı hissettiriyor.
Güney Kıbrıs’taki borsa 1993 yılının Aralık ayında kuruldu ve son 11 yıl iyi bir performans gösterdi. Yıllardır ayakta durmayı başarmış tanınmış ve köklü Rum şirketleri, bir bir borsaya kote olarak hisselerini halka açmaya başladılar. Kurulduğu günden beri birkaç önemsiz aksama dışında devamlı yükseliş trendi gösteren Rum borsası, zaman içinde ününü “para kaybedilmeyen ve düşmeyen borsa” olarak yaptı.
Spekülasyondan anlamayan ve her gün yükselen hisselerden ağızları sulanan basit yatırımcılar, küçük küçük hisseler alıp her gün bir evvelki günden daha fazla kazanmaya başlayınca, işin boyutlarını büyüttüler ve kaybetmenin mümkün olmadığı Rum borsasında daha fazla kazanmak için bankalardan kredi alarak borsada oynamaya başladılar.
1974 öncesi KKTC’de mülk sahibi olan Kıbrıslı Rum’ların bazıları da, devamlı yükselen bu borsada oynayabilmek için KKTC’deki mallarını ipotek ederek bazı ticari bankalardan borç almak yöntemini keşfettiler ve başvurdukları bankalardan olumlu yanıt da alınca kuzeydeki mallarını bankaya ipotek vererek kredilerini aldılar. Bankalardan alınan bu krediler tatlı ve zahmetsiz kar hayalleri ile dosdoğru borsaya yöneldi ve hisseye dönüştü.
Kurulduğu günden beri yükselen ve tüm yatırımcıların yüzünü güldüren hisse değerleri aniden, geçen sene sonbaharda borsanın yaşadığı büyük kriz nedeni ile durdurulamayan bir düşüşe geçti ve tepetaklak oldu.
Değerleri bir anda neredeyse yarı yarıya düşen hisseler, tatlı karlar düşleyen ve bu fırsatı kaçırmak istemeyerek bankalardan aldıkları krediler ile hisse kağıdı alan yatırımcıları fena halde vurdu.
Güneydeki mallarına ilaveten kuzeydeki mallarını da Rum bankalarına ipotek veren bazı yatırımcılar, borsa borçlarından kurtulmak için çözümü KKTC’deki mallarını satmakta buldular.
Rumların Türklere mal satması 1964 sonrası çıkarılan bir emirname ile yasal olarak mümkün olmadığı için devreye hemen giren açıkgöz aracılar, kuzeydeki malların yasal yollardan Türklerin dışındaki kişilere satılabilmesi yolundaki tüm engelleri temizleyerek satışın önünü açtılar.
İddiaya göre yabancılara yapılan KKTC’deki toprak satışları daha fazla Mağusa Boğaz yöresi ve Kaplıca’da (Davlos) yer alıyor ve koçan işlemleri de Rum tarafındaki tapu dairesinde yasal olarak yapılıyor.
Borsa felaketinden sonra pek çok Rum, bu çıkmazdan kurtulmak için, KKTC’deki Rum Koçanlı mallarını AB vatandaşı Kıbrıslı Türkler’e, İngilizler’e, 3.cü uyruklu kişilere ve şirketlere satmaya başladılar.
Her ne kadar olayın kökeninde borsa yatmakta ise de, bence Rumları böylesi bir davranışa zorlayan bu düşüncenin kökeninde, Kuzeydeki Rum mallarının akıbetinin belirsizliği ve Papadopulos’un olumsuz davranışı nedeni ile Referandumda “HAYIR” denmesinin, gelecekte yapılması düşünülen “Kıbrıs’ta Barış ve Çözüm” müzakerelerini iyice zayıflatması ve inanılırlığını sarsması yatmaktadır.
Fakat bu satışlar, uzun vadedeki bizim için de içinden çıkılamaz olumsuzluklar yaratacaktır. Buna hazır olmalıyız.
Elinde tüm dünyanın yasal olarak tanıdığı Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti koçanı ile bir gün çıka gelip, üzerine yatırım yapılmış KKTC koçanlı bir arazinin sahibi olduğunu iddia ederek, söz konusu araziyi üstündeki taşınmaz mallarla birlikte sahiplenmek isteyecek olan Kıbrıs’lı bir Türk’ün, bir AB vatandaşının bir 3.cü ülke vatandaşının veya AB kayıtlı bir şirketin yasal olarak haklı olup olmadığı, yerel mahkemeler sonrası AİHM’ye yapılacak başvurular ve yaşanılacak olan tatsız olaylar bayağı başımızı ağrıtacaktır.
AB Komisyonu’nun genişlemeden sorumlu üyesi Olli Rehn, bir taraftan AB’nin Kıbrıs sorununun çözümüne hazırlandığını söylerken diğer taraftan şu an itibariyle adadaki durumun sürdürülemez olduğunu söylüyor.
Aslında bu çelişki bence iyiye alamet.
AB adadaki mevcut durumu çözümü engelleyici olarak görüyorsa ve de bunun temelindeki mülkiyet sorununu da siyasi bir sorun olarak görüyorsa, AB’de Kıbrıs konusunda bir uyanış başladı demektir.
AB, Annan Planı’nın Rumlar tarafından reddedilmiş olmasına ve planın kendi içinde de taraflardan bir tanesi bu planı reddederse, plan geçerliliğini kaybeder maddesi olmasına rağmen gene de, adada sürekli bir çözüm için temel oluşturduğunu düşünmekte.
Annan Planı içinde özel olarak tarafların mülkiyet sorunu ile ilgili bir bölüm olması nedeni ile de, Kıbrıslı Rumların Kuzey’de kalan malları ile ilgili olarak Kıbrıslı Türklere çıkarttıkları tutuklama kararlarını suni olarak yaratılmış siyasi bir sorun olarak görmekte.
AB, Kıbrıs’ta Rumların Kuzey’de malları olduğu kadar Güney’de de Türklerin malları olduğunun bilincinde ve mülkiyet sorununun, ancak adada Annan Planı zemininde bir çözüm olduğu vakit plan uyarınca çözümlenebileceğine kuvvetle inanıyor.
Mülkiyet konusunda, Rumların AB üyesi olmanın avantajını sonuna kadar kullanarak çıkardıkları Avrupa Tutuklama Emirlerinin de, yıllar sonra büyük çabalar sonucu açılmış kapılara ve gerçekleştirilen serbest geçişlere darbe vurması veya kapanmasına neden olmasını düşünmek bile istemiyor.
AB, çözümden sonra iki toplum arasındaki ekonomik farkın giderilmesi için Kıbrıslı Türklerin izolasyonunun kaldırılmasına yönelik çalışmalarını sürdürmekte kararlı.
AB gibi BM’de aynı düşüncede ve adaya barış getirmek için Papadopulos’u sıkıştırmaya başladı. Annan bir şekilde müzakereleri başlatabilmek için ısrarla Papadopulos’tan Annan Planı içerisindeki Rumlara göre olumsuz tarafları kendisine yazılı bildirmesini istiyor. Bu talebe önceleri “HAYIR” diyen Papadopulos baskılara dayanamayarak, Tasos Çonis’i Annan Planı’ndaki çekincelerini iletmek ve müzakerelerin yeniden başlama olasılığını araştırması için özel temsilci olarak atadı ve New York’a gönderdi. Evvelki gün Çonis, Genel Sekreter Kofi Annan’ın siyasi işlerden Sorumlu Müsteşarı Kieran Prendergast ile bir araya geldi ve ön temasları başlattı.
Bu ilk görüşme 90 dakika kadar sürdü ve açıklama yapılmamasına rağmen bence Prendergast, Çonis’e müzakereler Rumların engellemeleri nedeni ile başlamaz ise BM’nin ve ABD’nin Kıbrıs’lı Türklere ne gibi bir yaklaşımda bulunacağını ima etti. Çonis’in bu görüşmeden sonra böyle bir görevi almamış olmayı tercih ettiğini açıklaması, içerde çok ciddi yaptırımların veya başka bir tanımla tehditlerin kendisine iletildiği mesajını veriyor.
Tüm bu baskılardan sonra sırf Rumları masaya oturtabilmek için Rumların ısrarla itiraz ettikleri “Türklere Siyasi Eşitlik”, “Türklerin her kademedeki Veto hakları” ve “Birleşik Kıbrıs Devleti”nin ekonomik yapısında önemli değişiklikler yapılması gibi Kıbrıs Rumları tarafından “çok önemli” olarak addedilen konular, bu müzakerelerde değiştirilmek üzere masaya yatırılabilir. Reddedilen Annan Planında mevcut olan ve Kıbrıs’lı Türklerin vazgeçemeyeceği “Türk askerinin adada kalması” ve “Türkiye’nin etkin garantörlüğü”nü de Rumlar masaya koymak ve yok etmek amacında.
Müzakereleri 3 Ekimden evvel başlatmak gerçekleşemez ise, ben, 3 Ekim 2005’de başlayacak olan AB-Türkiye müzakerelerini, 2006 yılının ortalarında yapılacak Kıbrıs Rum tarafındaki Milletvekili seçimlerini, 2008 yılının başında yapılacak olan Rum Cumhurbaşkanlığı seçimlerini ve Kıbrıs’lı Rumların bu tarihlerle gerçekleşecek olaylarla ilgili ruhsal durumlarını göz önüne aldığımda, müzakerelerin incir ipi gibi uzatılacağını ve 2008’in sonlarına sarkacağını tahmin ediyorum.
Kıbrıs’taki sorun gerçekte Kıbrıslı Türkler ve Rumlar arasında olan bir anlaşmazlık. Sorunun çözümü için öncelikle sorunun, Kıbrıslı Türkler ve Rumlar arasında olduğunu kabul etmek gerekiyor.
Kıbrıs sorunu AB, Türkiye ve Yunanistan arasında çözülecek bir sorun değildir. Bu ülkeler ancak çözüme yardımcı olabilirler.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, BM Genel Sekreteri Kofi Annan ve Kıbrıs (Rum) Hükümeti başkanı Tasos Papadopulos ile Moskova’da, resmi olmasa da bir görüşme yapması bizim elimizdeki kartları zayıflatmış ve bir yerde bizi taraf olarak bir kenara itmiştir. Geçmişte Papadopulos’un resmi veya gayrı resmi görüşme taleplerini tam 5 kez geri çeviren Erdoğan, o güne kadar kurmayı başardığı ve ısrarla sürdürdüğü Kıbrıs konusundaki, ülke başkanları ve toplum liderleri ayırımını ve muhataplık dengesini, maalesef Moskova’da Papadopulos ile yaptığı görüşme ile zayıflatmış oldu.
Gerçekte Papadopulos ile, koşullar ve ortam ne olursa olsun asla görüşmemeli idi.
Bu görüşmeden sonra Erdoğan, Cumhurbaşkanlarımız olan Rauf Denktaş’ı veya Mehmet A. Talat’ı muhatap olarak kabul etmeyen ve Kıbrıs sorununu Türkiye ile tartışarak çözmek hevesinde olan Papadopulos’a prim vermiş oldu ve denklik düzeyini bir basamak yukarı çıkarmış oldu.
Tabi Moskova’dan geri dönüşte de, Papadopulos’un bu görüşmeyi tarifi de yenilir yutulur cinsten değildi. Neredeyse, lafı Erdoğan’ı lütfen dinlediğine kadar getirdi.
Eğer Başbakan Erdoğan, Papadopulos’u muhatap alıp konuşuyorsa bundan böyle Papadopulos’tan, Talat’ı veya Serdar Denktaş’ı muhatap alması ve bir masaya oturup konuşması beklenemez. Zaten böylesi bir davranış, Papadopulos’un karakterine de uymaz.
Kıbrıs konusunda bilinmesi gereken gerçek, sorunun çözümü için Kıbrıs Türk’ünün illaki muhatap alınması gerektiğidir.
Rumlar, Türk ordusunun çıkarılmasını ve Türkiye kökenli Türklerin geri gönderilmesini istiyor. Türk ordusunun adadan çıkarılmasını, adada kalıcı bir güven oluşturulmadan ve Kıbrıs Türklerine 1960’lı yıllara geri dönülmeyeceğinin garantisi verilmeden kabul ettirmek mümkün olmayacaktır.
Papadopulos’un bu günkü tutumuyla, Annan Planında istediği değişiklerle ve müzakereleri başlamak için BM’den talep ettiği üç ana koşul ile maalesef şu anda Kıbrıs’ta kalıcı bir barış olası görülmemektedir.
Adada kalıcı bir çözüm ve sürekli barış ortamı için adanın her iki sahibinin iyi ilişkiler içinde olması ve aralarındaki farklılıkları görmesi, hazmetmesi, kabul etmesi ve birbirlerine karşılıklı saygı duyması gerekmektedir.
Taraflardan bir tanesinin, dünya tarafından adanın tek hukuki temsilcisi olarak kabul edilmesi ve bunun alternatifsiz olarak ısrarla sürdürülmesi, sorunun çözümünü zorlaştırmakta, hatta çıkmaza sokmaktadır.
Şu da bir gerçektir ki, gelecekte Kıbrıs’ta kalıcı bir barışı kurabilmek için hala daha şans vardır. Bu şans da, BM ve AB tarafından, adada kurulacak “Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti”nde Kıbrıs’lı Türklerin Rumlarla eşit siyasi haklara sahip olması gerektiğinin kabul edilmesi ve Kıbrıs’lı Türklere, Rumlarla eşit statüde davranılması gerçeğinde yatmaktadır.
Kıbrıs’lı Türklerin, Rumlarla eşit statüde oldukları kabul edildiği anda Kıbrıs sorunu kendiliğinden çözülecektir…
