“Kıbrıs Rum tarafındaki politik sahnede neler olup bittiğini anlamak için önce Rum siyasileri ve Rum siyasi partilerin politik yelpazedeki yerleri ile geçmişlerini bilmek, bu yapılaşmayı kavrayabilmek için de, biraz da olsa Kıbrıs’ın tarihi hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor” ……
Ekolojik-Çevresel Hareket, KKP:
Bu siyasi partinin tam adı Ekolojik-Çevresel Hareket’dir. İngilizce adı “Ecological-Environmental Movement” ve Rumca adı da “Kinima Kologon-Perivallontiston”ur. Kısaca “Ekologlar” veya kendi kendilerine taktıkları lakapla “Kıbrıs Yeşiller Partisi” olarak anılmaktadırlar.
Ekolojik-Çevresel Hareket veya AB içinde daha sık bir şekilde kullandıkları diğer adları olan “Kıbrıs Yeşiller Partisi” Mart 1996 tarihinde kuruldu.
Kıbrıs Yeşiller Partisinin Genel Sekreteri Milletvekili George Perdikes’dir. Merkez Komitesi 7 üyelidir ve dönüşümlü olarak her üye beli bir dönem Komite Başkanlığı yapmaktadır. 21 Mayıs 2006 seçimlerinde oyların yaklaşık %2’sini alarak 56 sandalyeli Rum Meclisinde 1 Milletvekili ile temsil edilmektedir. Bu Rum meclisinde Yeşiller partisinin ilk temsiliyetidir.
24 Nisan 2004 tarihinde yapılan Annan Planı referandumunda “Hayır” propagandası yapmışlar ve dönemin Cumhurbaşkanı Papadopulos’a da tam destek vermişlerdir.
Partinin isminin kısaca “Yeşiller” olması, partinin Rum siyasi yelpazesindeki yerini tanımlayabilmek açısından çok yanıltıcıdır. Rum Milliyetçiliği güden aşırı sağcı bir partidir. Kesinlikle, müzakereler sonucunda Kıbrıslı Türklerle birlikte kurulacak bir devlet istememektedirler ve olası bir devlette de Kıbrıslı Türklere herhangi bir siyasi eşitlik veya hak verilmesine fanatizm düzeyinde karşıdırlar.
Önce Lefkoşa Surlar içinin, sonra Lefkoşa şehrinin tümünün ve en sonunda da adanın tümünün askerden arındırılmasını savunmaktadırlar. Türk askerinin adayı terk etmesini, Maraş’ın derhal Türklerin elinden alınmasını ve 1974 tarihindeki Rum sahiplerine iade edilmesini, Maronitlerin de eksiksiz olarak köylerine ve topraklarına dönmelerini istemektedirler. Bu konuda Avrupa Parlamentosunda üyesi oldukları Avrupa Yeşiller Partisini ustalıkla kullanarak, isteklerini canlı tutmaktadırlar.
Bu nedenle de Avrupa Yeşiller Partisi bu yanıltıcı propagandanın etkisi altında kalarak, birleşik bir federal Kıbrıs’ta, tek vatandaşlık ve tek egemenlikle, yabancı birlikler ve garantiler olmadan, tüm Kıbrıslıların insan haklarını garanti edecek bir çözümü desteklediğini zaman zaman açıklamaktadır.
Buna karşın Avrupa Yeşiller Partisinin Rum ve Yunanlı olmayan üyeleri olası her fırsatta ve dostça konuşmalarda, Kıbrıs Rum Yeşiller partisi üyelerinin “Yeşil” değil “Faşist” ve “Aşırı Sağcı” olduklarından bahsederek şaşkınlıklarını ve düş kırıklıklarını dile getirmektedirler.
“Kıbrıs Rum tarafındaki politik sahnede neler olup bittiğini anlamak için önce Rum siyasileri ve Rum siyasi partilerin politik yelpazedeki yerleri ile geçmişlerini bilmek, bu yapılaşmayı kavrayabilmek için de, biraz da olsa Kıbrıs’ın tarihi hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor” ……
Avrupa Partisi, “EVROKO”:
Kelimesi kelimesine çeviri yapıldığı vakit bu partinin Türkçe adı “Avrupalı Parti” veya “Avrupa’ya mahsus Parti” olmalıydı ama bu güne kadar süregelen kullanım “Avrupa Partisi” şeklinde oldu.
Parti adının Rumca yazılışı “Ευρωπαϊκό Κόμμα” ve okunuşu da “Evropaiko Komma”.
3 Temmuz 2005 tarihinde kuruldu.
Kuruluş hikayesi aslında partinin felsefesini ve siyasi yelpazedeki yerini de çok iyi bir şekilde gözler önüne seriyor.
Avrupa partisi, 2005 yılında “Yeni Ufuklar” ve “Avrupalı Demokrasi” adlı iki küçük Rum siyasi partisinin birleşmesinden doğdu. Genelde Rum siyasi hayatından bu tür birleşerek yeni bir parti kurmak alışkanlığı ve geleneği yoktur.
Yeni Ufuklar (Neoi Orizontes, New Horizons) adlı siyasi parti 27 Mayıs 2001 Rum Meclisi seçimlerinde oyların %3’ünü alarak Meclise 1 milletvekili sokmayı başarmış bir partidir.
24 Nisan 2004 Annan Planına Referandumunda DISY Merkez Yönetim Kurulu’nun “Evet” yönünde karar alması ve partililerine “Evet” oyu vermeleri yönünde çağrı yapmasına karşı çıkan ve parti ilkelerine karşı gelerek “Hayır” propagandası yapan dört Milletvekili (Şillouris, Prodromou, Erotokritou ve Taramoundas) partiden ihraç edilmeleri sonrasında “Avrupalı Demokrasi” adlı yeni bir parti kurdular.
Rum Meclisinin 2006 seçimlerinden bir yıl evvel “Yeni Ufuklar” ve “Avrupalı Demokrasi” adlı bu iki parti birleşerek 3 Temmuz 2005 tarihinde “Avrupa Partisi”ni oluşturdular.
21 Mayıs 2006 seçimlerinde “Avrupa Partisi” oyların %5.8’ini alarak 56 kişilik Rum Meclisinde 3 sandalye sahibi oldu.
17 Şubat 2008 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Nikos Koutsou’yu Cumhurbaşkanı adayı çıkaran EVROKO oyların %4.2’sini alarak yarışı 4.cü sırada bitirdi. Parti Başkanı, kurucu milletvekili Demetris Şilluras’dır.
Parti açıklamasında ve politik literatürde merkeziyetçilik ideolojisi ile hareket eden siyasi parti olduğu yazsa da, Yunan Milliyetçiliğinden ziyade Kıbrıs Rum Milliyetçiliği güden ve Türklerle ortak bir devlet kurulması fikrini benimsemeyen bir partidir.
Özellikle dönüşümlü de olsa bir Kıbrıslı Türk’ün müzakereler sonrasında kurulacak ortak devlette Cumhurbaşkanı olmasına karşı görüş beyan etmektedirler. Olası bir antlaşmadan sonra, sayısı ne olursa olsun gerek Türk askerinin gerekse de Türkiye’den gelip adaya yerleşen ve KKTC vatandaşı olan kişilerin adada kalmasına da şiddetle karşı çıkmaktadırlar.
Bu görüşlerini de saklayabilmek ve kamufle edebilmek için de Kıbrıs sorununa müzakereler sonrasında getirilecek çözümün Birlemiş Milletler kararlarına ve Genel Sekreterin raporlarına harfiyen uygun, “Avrupa Birliği Müktesebatı” (European Acquis) ve “İnsan Hakları” ile de tamı tamına uyumlu olmasının partilerinin prensibi olduğunu her fırsatta dile getirmektedirler.
24 Nisan 2004 Annan Planı referandumunda Kıbrıslı Rumların verdikleri %76 oranındaki “Hayır” oylarının dikkate alınmasını ve bu karara da koşulsuz olarak saygı duyulmasını talep etmektedirler.
AB’nin Kıbrıs sorununa müdahil olmasını, AB’nin yapay ayrılıkları ortadan kaldırmak prensibinin adada uygulanmasını ve Kıbrıslı Türklerle Kıbrıslı Rumların birleşik bir Kıbrıs devleti içinde ırksal ayrılık olmadan birlikte yaşamaları gerektiğini savunmaktadırlar.
Konum ve sınıflama olarak fanatik, sağcı ve Kıbrıs Rum Milliyetçisi bir partidir.
“Kıbrıs Rum tarafındaki politik sahnede neler olup bittiğini anlamak için önce Rum siyasileri ve Rum siyasi partilerin politik yelpazedeki yerleri ile geçmişlerini bilmek, bu yapılaşmayı kavrayabilmek için de, biraz da olsa Kıbrıs’ın tarihi hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor” ……
Milliyetçi Sosyalist Parti, “EDEK”:
1963 yılında, Zürih ve Londra Anlaşmalarının tek taraflı olarak Rumlar tarafından yok edilmesinden sonra Anayasanın öngördüğü üzere 1965 yılında seçimler yapılamadı.
1963 – 68 yılları arasında yoğun bir şekilde Enosis için şansını deneyen Makarios, sonunda Enosis’in gerçekleştirilebilir bir ülkü olmadığına kanaat getirdi ve adayı silah zoru ile ele geçiremeyeceğini anlayarak, Kıbrıslı Rumları bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti devletine sahip çıkmaya çağırdı.
Siyasetteki bu değişiklik yeni bir ideolojik yönelişe yol açtığı gibi, Kıbrıs Cumhuriyeti devleti içinde örgütlenen kadroların da hazır tarafına geldi.
Makarios, 1969 yılında milletvekilliği seçimlerinin yapılmasına karar verince sağcı Makarios cephesinde partilerin kurulması ile ilgili kulis faaliyetleri başladı. Rumların ilk siyasi partisi olan “Birleşik parti”yi Glafkos Klerides kurunca, Makarios Klerides’i kendisine rakip gördü ve işkillenerek yandaşlarını parti kurmaya teşvik ederek oylarını bölmeyi hedefledi. Bu partilerin temel amacı, Makarios’u desteklemek, özellikle de ortaya atılan yeni siyaset konusunda Başpiskopos’u yalnız bırakmamaktı. EDEK’in doğuşu bu şekilde oldu.
Makarios’un danışmanı ve özel doktoru olan Vassos Lissaridis, bu çağrıdan sonra EDEK’i (Kinima Sosialdimokraton Eniaia Dimokratiki Enosi Kentrou) -Merkezin Birleşik Demokratik Birliği- adı altında 6 Şubat 1969 tarihinde kurarak hayata geçirdi.
1970 seçimlerinde de tekrar Lefkoşa Milletvekili seçilerek aralıksız olarak 2006 yılına kadar, tam 46 yıl Mecliste görev yaptı.
Lissaridis 1955’lerde EOKA’nın komünist kanadını kuran bir Marksist-Leninisttir. Enosis ülküsünü yaşam felsefesi olarak benimsemiş olup Yunanistan ile birleşmek fikrine sıkı sıkıya bağlıdır.
1963-64 yılları arasındaki toplumlar arası çatışmalarda RMMO (Rum Milli Muhafız Ordusu) resmen kurulana kadar “Halk Ordusu”nun yani silahlı Rum milis kuvvetlerinin komutanlığını yaptı ve kendi paralı askerlerini de “denetim” görevini yapmak üzere Çağlayan Bölgesinde konuşlandırdı. Yaşamı boyunca Türklere karşı nefret düzeyinde duygular besledi. Türk diplomatlarını öldüren terör örgütü ASALA’nın yaratıcılarından biri olarak tanınmaktadır.
Yaşamı boyunca NATO karşıtı, Arap, Ermeni ve Kürt sempatizanı bir politika güttü. 17 Kasım terör örgütünün Lissaridis ile bir grup Yunanlı ve EOKA’cı Rum tarafından kurulduğu Yunan basınında yer almıştır.
NATO’nun, Doğu Akdeniz bölgesindeki durumu ile ilgili olarak Moskova’ya danışmanlık da yapmış olan Lissaridis, 1976’da Atina ve Paris’te düzenlenen NATO karşıtı toplantılarda yaptığı konuşmalarda, Türkleri adadan atmak için yeni bir “Vietnam savaşı”na ortam hazırladıklarını söylemiş ve o yıldan itibaren de faaliyetlerini bu doğrultuda sürdürmüştür.
1981’de Meclis Başkanı olan Lissaridis, politik gücünü kullanarak Güney Kıbrıs’ta ASALA ve PKK kamplarını kurarak terörist eğitimleri başlatmış ve Apo da dahil olmak üzere bir çok Türkiye karşıtı teröriste Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti pasaportu verilmesini sağlamıştır.
Her ne kadar Vassos Lissaridis 2006 yılından beridir EDEK’in fahri başkanı ise de, EDEK’in kontrolü halen daha tamamen kendi elindedir. Türklerle ortak bir devlet kurulmasına kesinlikle karşıdır.
Rum tarafında kaynayan “Siyaset Kazanı” hakkındaki bu yazı serisi, dikkate değer taraftarı olmayan EVROKO veya EURODİ (Avrupa Partisi) adlı partinin de sürmekte olan müzakereler ile ilgili tutum ve politikalarının ne olduğu konusunda devam edecektir….
“Kıbrıs Rum tarafındaki politik sahnede neler olup bittiğini anlamak için önce Rum siyasileri ve Rum siyasi partilerin politik yelpazedeki yerleri ile geçmişlerini bilmek, bu yapılaşmayı kavrayabilmek için de, biraz da olsa Kıbrıs’ın tarihi hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor” ……
Bu kelimelerle tanımladığım Kıbrıs Rum siyasi dünyasındaki değişmez aktörlerden birisi olan DIKO (Demokratik Parti), Makarios’un sıkı takipçisi ve çömezi Spiros Kiprianou tarafından 1976 yılında kuruldu. Spiros Kiprianou da aynen Glafkos Klerides gibi 1950 yılında Başpiskopos seçilen Makarios’un yanından seçildiği günden beri ayrılmayan, 1955’de EOKA’nın kuruluşunda rol alan, 1960’lı yılların başında Türkleri organize bir biçimde imha etme çalışmaları başlatılan “Akritas Planı”nın hazırlanmasında ve uygulamaya konmasında önemli görevler yapan bir politikacı.
Makarios, “Büyük Ülkü” olan Enosis’i gerçekleştiren Helen Dünyasının kahramanı olmayı ve tarihe bu unvanla geçmeyi hayal ederken, 1974 Mutlu Barış harekatı sonrasında adanın üçte birini bir daha geri alamamak üzere Türklere kaptırdığı için kahrından ölünce yerine Spiros Kiprianou seçilmişti.
Kiprianou (1976-2000) ölünce yerine Papadopulos (2000-2006), Papadopulos ölünce de yerine Marios Garoyan “Parti Başkanı” seçildi.
2004 Annan Planının tartışıldığı dönemde, DIKO plana büyük bir coşku ile karşı çıkmış ve dönemin DIKO başkanı ve Rum Cumhurbaşkanı olan Papadopulos TV’ye çıkarak ağlayarak Rum halkına “Hayır” çağrısı yapmıştı.
DIKO Kıbrıs Rum milliyetçiliğine sıkı sıkıya bağlı ve adanın sadece Rumlar tarafından idare edilmesi fikrini kendine ülkü edinmiş bir parti.
DIKO kurulmadan evvel de partiyi kuran taraftarlar hep Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetinden (Makarios’dan) menfaat sağladıklarından, parti kurulduktan sonra da bu menfaat düzenini devam ettirdiler. Bu nedenle de Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetine ve Kıbrıs Rum milliyetçiliğine sıkı sıkı bağlıdırlar.
DIKO çözüme ve Türklerle ortak bir devlet kurulması fikrine de, Kıbrıs Rum Cumhuriyetini Türklerle paylaşmamak için karşıdır. DIKO’lular için Kıbrıs Rum Miliyetçiliği, Helen Milliyetçiliğinden daha önde, birincil konumda ve daha önemlidir.
Tassoscular DIKO’nun tüm alt yapısı içine halen hakim durumdadır ve bu yapılaşma da günümüz parti başkanı Marios Garoyan’ın da partiye hakim olmak ve parti için dengeleri kurmak politikasını neredeyse olanaksız kılmaktadır. Garoyan hala daha parti başkanlığında eğreti olarak oturmaktadır. Bir olasılıkla 2010 yılı içinde veya en geç 2011 yılında Başkan Vekili Yorgos Kolokasidis Tassoscular tarafından DIKO’nun başına getirilecektir.
Garoyan’ın izlediği strateji gerçekte hükümetten çekilmek değil, müzakerelerle ilgili eleştirilerini arttırmak ve iki halkın liderleri arasında yapılan görüşmeleri içten sabote etmektir. Zaman zaman ortaya attıkları hükümetten çekilme tehditlerini pek yerine getirmek gibi bir niyetleri de yoktur. İstifa konusu kaçınılmaz olarak gündeme geldiğinde, hükümetten kendi istekleri üzerine ayrılmak yerine bir mağdur olarak “kovulmuşlar” tanımı altında ayrılmanın alt yapısını hazırlayarak ayrılmayı tercih edeceklerdir.
“Kıbrıs Rum Milliyetçiliği” güden ve aşırı sağcı bir parti olan DIKO son seçimlerde aldığı %17.91 oy ile 56 sandalyelik Rum Meclisinde 11 sandalye sahibidir. Mevcut koalisyonun orta boy ortağı olup Merkez Partisi olduğunu iddia etmektedir.
KS EDEK (Sosyal Demokratlar Hareketi) ve EURODİ (Avrupa Partisi) adlı Rum siyasi partilerinin tanımı, Parti başkanlarının kimlikleri ve konumları ile Rum tarafında kaynayan “Siyaset Kazanı” hakkındaki yazı devam edecek….
Kıbrıs Rum tarafındaki politik sahnede neler olup bittiğini anlamak için önce Rum siyasileri ve Rum siyasi partilerin politik yelpazedeki yerleri ile geçmişlerini bilmek, bu yapılaşmayı kavrayabilmek için de, biraz da olsa Kıbrıs’ın tarihi hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor.
AKEL (Çalışan Halkın İlerici Partisi), 1926 yılında, Yunanistan ile Kıbrıs’ın birleşmesi ülküsü olan Enosis’i savunan Helen milliyetçilerine ve bu düşüncedeki siyasetçilere karşı “Kıbrıs Komünist Partisi” adı altında kurulmuş olan bir parti. 1931 isyanından sonra Birleşik Krallık Koloni İdaresince adada uygulamaya konan sıkı yönetim nedeni ile faaliyetleri yasaklanan parti, 1941 yılında Koloni İdaresinin Kıbrıslı Türk ve Rumları çok düşük ücretlerle çalıştırmasını önlemek için AKEL ismiyle tekrar kuruldu. Destekçileri de o dönemde Yunanistan’ı ele geçirmek isteyen komünist kuruluşlardı.
1950’li yıllarda dünyanın iki kutuplu olmasından istifade eden Makarios, hem batıdan hem de Ruslardan menfaat sağlamak amacı ile BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi olan SSCB’ne yaklaşmayı uygun bularak her iki tarafa da şantaj yapmak yolunu seçti. Makarios ayni zamanda EOKA için sağlamak istediği silahları, SSCB’ne yakın duruşu ile bilinen Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdulnasır’dan ve Çekoslavakya’dan temin etmek yoluna gidince Marksist- Leninist bir parti olan AKEL’de , SSCB’nin onayı ile sağcı Makarios’a destek vermek zorunda kaldı.
1966 yılında Makarios AKEL’in tam desteği ile Rum Temsilciler Meclisinden ENOSİS kararını “oybirliği” ile geçirebildi.
15 Temuz 1974 sabahına gelindiğinde adada sağcı EOKA B’ciler, Makarios’cular, AKEL’ciler ve Milliyetçi Sosyalistler olmak üzere birbirine hasım dört ana siyasi grup bulunmaktaydı.
1955-58 yılları arasında EOKA’nın silahlı eylemlerinde görev alan AKEL, 1970’li yıllarda Grivas tarafından hayata geçirilen EOKA B’yi desteklemediğinden, 15 Temmuz 1974 darbesinde EOKA B’ciler yüzlerce AKEL ve darbe yaptıkları Makarios taraftarını kurşuna dizerek bu kararlarının intikamını aldılar. Son seçimlerde aldığı %31.16 oy ile 56 sandalyelik Rum Meclisinde 18 sandalye sahibi oldu. Mevcut koalisyonun en büyük ortağı.
Rum tarafında ikinci büyük parti konumunda bulunan DISY (Demokratik Seferberlik Partisi ), 1976 yılında, 15 Temmuz 1974 darbesinden sonra Makarios ile yollarını ayıran Glafkos Klerides tarafından kuruldu.
1950 yılında Başpiskopos seçilen Makarios’un yanından seçildiği günden beri ayrılmayan, 1955’de EOKA’nın kuruluşunda rol alan, 1960’lı yılların başında Türkleri organize bir biçimde imha etme çalışmaları başlatılan “Akritas Planı”nın hazırlanmasında ve uygulamaya konmasında önemli görevler yapan ve Makarios’un talimatı ile 1968 yılında Türklerle görüşmeler yapmak için Türk Yönetimi Meclis Başkanı Rauf. R. Denktaş ile masaya oturan Glafkos Klerides, darbeden hemen sonra Makarios adaya dönenen kadar “Vekil Cumhurbaşkanı” görevini yaptı ve Makarios’un dönüşünden sonra da darbeyi organize eden EOKA B’ciler ile 1955-59 yılları arasında Enosis için kan dökmekten çekinmeyen EOKA’cıları da yanına alarak 1976 yılında kendi partisi olan DISY’i kurdu. Bu nedenle de kuruluşunda Yunan milliyetçiliğine canı gönülden bağlı Kıbrıs Rumların çoğunlukla yer aldığı sağcı bir parti oldu DISY.
Klerides’e göre Enosis olasılığı 15 Kasım 1967 Geçitkale olaylarından sonra gittikçe zayıflamaya başlamış ve 20 Temmuz 1974 Barış Harekatı ile de tarihe karışmıştı. Bu nedenle de Barış Harekatından sonra görüşü adaya çözümün ancak “Coğrafi bölünmeye dayalı federasyon” ile gelebileceği şeklinde değişti ve kurucuları olan EOKA’cılar ile EOKA B’cileri bu fikir altında toplama yoluna gitti. O yıllarda EOKA kökenlilerin gidebilecekleri başka bir yer de olmadığından hepsi Klerides’in bayrağı altında toplandılar. DISY’nin kuruluşundaki politik yelpazedeki yeri “Enosis taraftarı milliyetçi”. Son seçimlerde aldığı %30.33 oy ile 56 sandalyelik Rum Meclisinde 18 sandalye sahibi oldu. Ana muhalefet partisi…
DIKO (Demokratik Parti), KS EDEK (Sosyal Demokratlar Hareketi) ve EURODİ (Avrupa Partisi) adlı Rum siyasi partilerinin tanımı, Parti başkanlarının kimlikleri ve konumları ile Rum tarafında kaynayan “Siyaset Kazanı” hakkındaki yazı devam edecek….
