Ekümenik Patrikhane ne demektir? 3 |
 |
Prof. Dr. Ata ATUN |
|
Heybeliada Ruhban Okulu 19. yüzyılın başlarından itibaren Fener Rum Patrikhanesinin, Ortodoks milletler arasında dinî birliği korumak amacıyla bir teoloji okulunun açılmasını isteği ile gündeme gelmiş ve Patrikhane’nin bu yoldaki girişimlerinin ardından, 9. yüzyılda Patrik Fotios’nun yaptırmış olduğu Heybeliada’daki Ayia Triada Manastırı’nın 1821’de yanan kısımları Patrik IV. Germanos tarafından 1842’de tamir ettirilerek, 1 Ekim 1844’te açılmıştır.
Ruhban Okulu, açılışından 1923 yılına kadar Yüksek Ortodoks Teoloji Okulu adını taşıdı . Yedi sınıfı bulunan okulun ilk dört sınıfında liselerde okutulan bütün Fen dersleri, son üç sınıfında da Ortodoks Teoloji Bilimleri okutuldu. Fener Patrikhanesi’nin yetki alanında olan Heybeliada Ruhban Okulu’nda okul müdürü, metropolitler arasından atanır ve bu müdür aynı zamanda Ayia Triada Manastırı’nın da sorumlusudur .
Heybeliada Ruhban Okulu, 5 Haziran 1935 tarih ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereği mülhak vakıflar kapsamına alındı ve aynı kanunun geçici maddesi gereğince 12 Mart 1936 tarihinde Tarabya Metropolidi Iovakom ve Bursa Metropolidi Polikarpos tarafından Kadıköy Evkâf İdaresine vakfın beyannâmesi verildi . Bununla birlikte Fener Rum Patrikhanesi tarafından Heybeliada Ruhban Okulu’na yabancı öğretmen ve yurt dışından öğrenci getirilmesi konusunda, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetleri nezdinde bir çok defa girişimlerde bulunuldu. 1947’de Patrikhane’nin yapmış olduğu girişim ve istekler, 26 Ekim 1949’da toplanan Hükümet Komisyonu tarafından; “Heybeliada Ruhban Okulu’nun yabancı uyruklu talebeyi okutmaya değil münhasıran Türkiye’deki azınlık için din ve kilise adamı yetiştirmeye mahsus bir müessesedir.” kararı gerekçesiyle reddedildi . Ancak 1950 seçimleri sırasında Patrikhane’nin istekleri o sıralarda İstanbul’da 100 bin civarında Rum’un yaşaması göz önünde bulundurularak (seçimlerde oy kaygısı nedeniyle) Demokrat Parti tarafından bir söz verilmiş ve iktidara geldiklerinde de Başbakan Adnan Menderes’in bakanlığa talimatı ile okula çok sayıda yabancı öğrenci gelmeye başlamıştır. Ruhban Okulunun bir İlahiyat Fakültesi haline getirilmesi için Patrik Athenagoras tarafından büyük gayretler sarfedilmiştir. Tüm bu girişimlere rağmen 625 Sayılı Özel Öğretim Kurumları Yasası’nın 1. ve 13. maddeleri ile 8. maddelerinin özel yüksek okullara ilişkin 2, 3 ve 4. fıkralarının ve 48. maddenin özel yüksek okullara ilişkin hükümlerinin iptal edilmesiyle, Türkiye’de 1844 yılından beri faaliyette bulunan, teoloji eğitimi veren ve bir yüksekokul statüsünde olan Heybeliada Ruhban Okulu kapatıldı.
Patrikhane’de rahip veya papaz olmak için T. C. vatandaşı olmak ve yüksek öğretim yapmak şarttır. Türkiye’deki Ortodoks aileler ise çoğunlukla çocuklarını rahip yapmak istememektedirler. Başka ülkelerden, özellikle Yunanistan’dan, rahip getirilmesi yasal olarak mümkün değildir. Bu nedenle Patrikhane, konuyu uluslararası bir sorun haline getirmeye çalışmakta ve kendisine taraftar aramaktadır. Patrikhane’nin bu çalışmaları neticesinde Avrupa Birliği ülkeleri başta olmak üzere hemen hemen bütün Hıristiyan ülkelerin temsilcileri, ne zaman Türkiye’yi ziyaret etseler ya da ne zaman Türkiye’nin bulunduğu herhangi bir platformda bulunsalar mutlaka Ruhban Okulu’nu gündeme getirmektedirler.
Patrik Bartholomeos 16 Ocak 1992’de okulun resmen açılması için Milli Eğitim Bakanı’ndan istekte bulundu. Bu girişiminin hemen ardından Avrupa Topluluğu Komisyonu Başkanı Jacques Delors, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’na bir mesaj göndererek okulun açılması talebini iletmiş, Dünya Kiliseler Birliği ve Fransa Katolik Konseyi de Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti nezdinde aynı amaçla isteklerini dile getirmişlerdir.
Ayrıca, konuyla ilgili olarak ABD Dışişleri Bakanı’nın İnsan Haklarından Sorumlu Yardımcısı John Shattuck’ın çabalarıyla ABD Dışişleri Bakanlığı’nda “Din Özgürlüğü Danışma Komitesi” kurulmuştur. Bu komitenin temel amacı, ABD yönetimi ile dinî cemaatler arasındaki diyalogu geliştirmek ve bu cemaatlere dünya genelinde yapılan baskılar konusunda ABD yönetimine ulaşan bilgileri artırmaktır. Bu nedenle ABD, zaman zaman Türkiye’deki gayrimüslim cemaatlerin istek ve arzularını Türkiye’ye iletmektedir.
Patrikhane, Ruhban Okulu ile ilgili istekleri konusunda Hıristiyan dünyanın çok duyarlı olduğu bu konunun, Türkiye’ye yönelik bir dış baskıya dönüşmesine yol açmıştır.
Elimizdeki tüm bu bilgilerle şimdi konuya değişik açılardan bakarsak;
Türkiye’ye göre Fener Rum Patrikhanesi, İstanbul’daki Ortodoks Rumların bir azınlık kilisesi durumundadır. Ekümenik değildir ve bugün halâ kendisini Osmanlı Devleti’nin kendisine vermiş olduğu statüde kabul etmekte ve bu şekilde uluslararası zeminlerde meşruiyet aramaktadır. Patriğin Türkiye’deki eşdeğeri İstanbul Valisi’dir.
Konuya AB, ABD, Rusya ve diğer Ortodoks ülkeler açısından bakarsak Fener Patriği tüm dünya Ortodokslarının lideridir ve eşdeğeri de Papa’dır. Patrik Ekümeniktir ve Patriğin başında olması gereken bir Ruhban okulu da açılmalıdır.
Türkiye AB üyesi olmak istiyorsa, AB ile görüşmesi gereken 31 Bölümden (Chapter) bir tanesinin içinde bu konu vardır. Müzakerelerin sonunda Patriğin Ekümenik olduğunu, Ruhban okulunun açılması gerektiğini ve Fener Patrikhanesinin Bağımsız Dini bir kuruluş olduğunu kabul etmek zorundadır.
