AB üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanlarından oluşan AB Konseyi, 17 aralık 2004’te Brüksel’de yapılan zirvede Türkiye’nin belirli koşulları yerine getirmesi halinde müzakerelerin 3 ekimde başlamasını kararlaştırmıştı.
Türkiye bu koşulları yerine getirdi ve 3 Ekim’de müzakerelerin başlamasını bekliyor.
Genişlemeden sorumlu Komisyonun başkanı Olli Rehn, Türkiye’nin 17 Aralıkta istenen ve Türkiye’nin müzakerelerin başlamasına giden yolu açan iki zor şartı yerine getirdiğini açıkladı.
Buna karşın son birkaç haftadır iç tribünlere oynayan Fransa Ankara’nın Rumları diplomatik olarak tanımayı reddetmesi nedeniyle Türkiye’nin müzakerelere hazır olduğu konusunda çekinceleri olduğunu dile getiriyordu ama Türkiye’nin bunu takmadığını ve müzakerelerin başlamasına engel olduğu için suçlanacağını da anlayınca, aniden tavır değiştirdi ve yumuşamaya başladı. Fransa Başbakanı Dominique de Villepin dün, Hem Avrupa’nın birliğini korumayı, hem de Türkiye’den Kıbrıs tutumuyla ilgili aydınlatıcı açıklamayı öğrenmek istediklerini söyledi. Yani peşin hükümlü olmayacağız demek istiyor.
Arkasından, sesini yükseltip homurdanmakta olan Avusturya’da yumuşak bir mesaj verdi. Başbakanı Wolfgang Schüssel de müzakerelerde üyeliğe alternatif getirilmesini istediklerini ve Türkiye’yi İslam âleminde açlığa terk etmek istemediklerini söyledi.
Fransa ve Avusturya eski olumsuzluklarını terk ederken, bu defa da aniden Papadopulos horozlandı ve VETO kullanabileceğini ima etti.
Tüm bu gelişmelerden sonra evvelki gün yapılan COREPER toplantısında, AB’nin, Türk deklarasyonuna karşı bir deklarasyon yayımlaması kararı verilirken, söz konusu belgenin şekil ve içeriği konusundaki karar da, 1-2 Eylül’de, İngiltere’de yapılacak, dışişleri bakanlarının gayrı resmi toplantısına bırakıldı.
Dün başlayan ve bugün de devam edecek olan AB Gayrı resmi Dışişleri Bakanları toplantısında 3 Ekim’in ertelenmesini isteyen üye ülke yok. Tartışmaların odak noktası Ankara’nın Gümrük Birliği Ek Protokolü’nü imzalarken yaptığı “kapsamlı çözüme dek Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımama” beyanı yani deklarasyonuın içeriği.
Ankara’nın önünde müzakerelerin başlaması için Kıbrıs’ı tanıma şartı yok, ama Türkiye’den müzakereler devam ederken, BM’de Kıbrıs sorunu çözülmeden liman ve havaalanlarını Rum gemi, ürün ve hizmetlerine açmasının isteneceği havası var.
Dönem başkanı İngiltere’nin tutumu ile Avrupa Komisyonu’nun “Türkiye’nin müzakerelere başlayabilmesi için Kıbrıs’ı tanıması gibi yasal bir yükümlülüğü yoktur” kararı çok etkili oldu ve Fransa ile Avusturya’yı tekrar düşünmeye zorladı.
Türkiye’nin, dahiyane bir şekilde hazırladığı deklarasyon içinde yer alan “BM zemininde kapsamlı bir çözümle birlikte Türkiye yeni oluşacak Kıbrıs Devleti ile ilişkiler tesis etmeye hazırdır” ifadesi, her şeyi yumuşatıyor ve Türkiye’nin çözüm yanlısı tutumunu açıkça ortaya konuyor.
Dün İngiltere’nin sunduğu karşı deklarasyon hayli ilginç ve Rumlardan büyük tepki aldı. Rumlar açıkça Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetinin adının belirtilerek karşı deklarasyonda yer almasını isterken, taslakta sadece, Türkiye’den Gümrük Birliği’nin uygulamasında 25 AB üyesi arasında “ayrımcılık yapmaması” uyarısı yer alıyor.
Karşı Deklarasyon taslağında yer alan bazı kritik noktalar şunlar:
1- Türkiye’nin deklarasyonu tek taraflıdır.
2- Türkiye tarafından yayınlanan deklarasyonun, protokolün öngördüğü yükümlülüklere herhangi bir hukuki etkisi bulunmamaktadır.
3- Kıbrıs Cumhuriyeti adada uluslararası hukuk bakımından yasal olan tek devlettir.
4- AB, Türkiye’nin Kıbrıs Cumhuriyeti de dahil olmak üzere AB üyesi devletlerle arasındaki ikili ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde ilerleme kaydetmesi gerektiğini hatırlatır.
5- Türkiye, protokolün uygulanmasında üye ülkeler arasında ayrımcılık yapmamalıdır.
Sonuç olarak, ben bu gün 3 Ekim müzakerelerinin kaderini belirleyecek adımların sonuncusu olan AB Gayrı resmi Dışişleri Bakanları toplantısında, Türkiye’yi Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetini tanımaya zorlamayacak ve limanları ile havaalanlarını derhal Rum gemi ve uçaklarına açmaya mecbur etmeyecek bir karşı deklarasyon kararının çıkacağına ve çok değil, sadece dört hafta sonra da, 3 Ekim’de müzakerelerin her hangi bir engel olmadan başlayacağına inanıyorum.
Bu Rumların kafasındaki soru işareti ve beklentileri. Hükümet üyeleri yarın topluca kiliseye gidip saat 07:00 ayinine katılacaklar ve Türkiye’ye karşı AB içinde bir hareket başlaması için dua edecekler. Yarın ki program öyle. Kimden öğrendiğimi sormayın!.
Rum Dışişleri bakanı Yorgo Yakovu, Türkiye’nin deklarasyonuna karşılık AB’den karşıt bir bildiri beklediklerini her fırsatta dile getiriyor. Bu dillenme de bana deklarasyonun Türkiye tarafından çok sağlam bir zemine oturtulduğunu ve adeta bozulamaz olduğunu söylüyor.
Hatırlarsanız Türkiye, protokole imza atarken (özellikle) Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti’ni tanımadığını da yayımladığı bir deklarasyon ile ilan etmişti. Deklarasyonun içeriği aynen aşağıdaki gibi idi.
Yakovu şimdi, İngiltere’yi kastederek, Rumların sadece Türkler’le değil “AB içinden” ülkelerle de mücadele ettiğini söylüyor. Yani beklentilerinin tam tersi oldu. Rumlar AB’yi arkalarına alıp, Türkiye’ye zorla gasp ettikleri Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetini kabul ettireceklerini sanıyorlardı. Senaryoları ters tepti. Şimdi yana yana Türkiye’nin deklarasyonunu geçersiz kılacak ve akıllarda hiçbir soru işareti bırakmayacak bir karşı bildiri peşindeler.
31 Ağustos’ta yapılacak COREPER toplantısında konunun istedikleri şekilde sonuçlanması için diplomatik atak başlattılar. Başarılı olabilirlerse, hemen ertesi gün başlayacak ve 2 Eylülde bitecek AB Dışişleri bakanları toplantısına elde ettikleri kararı sunup bağlamak niyetindeler.
Oldu oldu. Olmadı geçmiş olsun.
Artık 2 Eylülden sonraki ilk önemli tarih 3 Ekim ve görüşmeler Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti Türkiye tarafından resmen tanınmadan ve Türkiye de müzakere koşullarını eksiksiz yerine getirmiş olarak başlayacak.
Bu olasılığı kendi lehlerine çevirmek için, Bizans’tan kalan bir taktik uyguladılar. 4 tane AB hukukunu iyi bilen uluslararası hukuk profesörüne deklarasyonu ve ek protokolü incelettiler ve her zaman yaptıkları gibi tamamen kendi lehlerine bir de rapor hazırlattılar. Bu taraflı rapora göre, Türkiye’nin Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti’ni tanımadığına ilişkin deklarasyonu, üye devlet Kıbrıs aleyhinde temel bir ayrım teşkil etmekte ve ek protokole ilişkin 58’inci maddeye de aykırı olmakta.
Bu raporu çantasına koyan Rum Yönetimi kapı kapı dolaşarak raporu AB’li ortaklarının önüne koydu.
Bu şekilde başlatılan diplomatik atağın ilk adımı, AB’li ortakların önüne raporu koymak ve Türkiye’yle ilgili niyetlerini tam olarak öğrenmek. Bu Rumlar için çok önemli. Kafaları karmakarışık. Bir türlü durumu net olarak göremiyorlar.
Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetini tanımadığını açıkça deklarasyon ile yayımlayan Türkiye’nin bu hareketine tepki gösteren ülkelerin (Fransa, Avusturya ve Danimarka), eldeki bu düzmece raporla 3 Ekim’deki üyelik müzakerelerini durdurmaya niyetleri var mı, yoksa konunun önemini sadece vurgulamak ve şu veya bu şekilde Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti ile Yunanistan’ı Türkiye’nin deklerasyonunu kabul etmeye mecbur etmek mi olduğunu bir türlü kestiremiyorlar.
Yani işin ucunda, Rumlara ve Yunanlılara geriye kalan 23 AB üyesi ülkenin “oturun oturduğunuz yerde, sorun çıkarmayın” demeleri olasılığı da var. Ve bu olasılık da çok yüksek.
Dış Rumlar 14. Konferansında verilen beyanatlar, yapılan konuşmalar bana beklediğimden çok daha fazla bilgi ve siyasi ipucu verdi.
Ortodoks kiliseleri Rumlar üzerinde çok etkindir ve bu etkinlikleri de yüzyıllardır , M.S. 354 yılından beri süre gelmektedir. Özellikle de Başpiskopos, Kıbrıs’ta adeta bir “Papa” gibidir ve sözünden kimse çıkmaz. Zaten mevkisinin politik ismi de milli lider ve sözcü manasında olan “Etnarh”dır. Bu Etnarh’lığı kendisine Osmanlı Padişahı vermiştir. Frenk döneminde, yani Katoliklerin adayı idare ettiği 1290-1571 yılları arasında, Ortodoks Rumlar bu adada birer “Hiç”tiler. Erişebildikleri en yüksek sosyal seviye “Paricii” idi. Yani adadaki 5 sınıf vatandaşın 3.cü sınıfı.
Dün bu Dış Rumlar toplantısında Baf Metropoliti Başpiskopos Hrisostomos, siyasi parti liderlerini, referandum döneminde takındıkları tavır nedeniyle sert biçimde eleştirdi ve Annan Planı’na “evet” diyen 100 bin Rum’u, “Türk tezlerini öne çıkarmak ve milli şuuru düşük” olmakla suçladı.
Bu suçlamalardan sonra ben herkesin kafasını yere sokacağını ve ses çıkarmayacağını sanmıştım. Demek ki devir değişmiş. Kopan yaygaranın haddi hesabı yok. Siyasiler birbirleri ardına Başpiskopos’u eleştirmeye başladılar.
EDİ (George Vasiliu’nun partisi) Asbaşkanı Mihalis Papapetru’nun, Baf Metropoliti’nin konuşmasında sarf ettiği sözlerle “Dış Rumlar Konferansı”nı karaladığını, çünkü yaklaşık 100 bin Rum’u, “milli şuuru düşük” olmakla suçladığını söyledi.
AKEL (Komunist Parti, Başkanı Dimitris Hristofyas)’den Andros Kiprianu, “Baf Metropoliti için değil, genel konuşuyorum. Kundaklayıcı açıklamalardan kaçınılmalı” dedi.
DİSY’den Tasos Mitsopulos “Kilise’nin rolü birleştirici, din adamlarının ağzından çıkan sözler de sevgi, dostluk ve bütünlük sözleri olmalı. Kutuplaşma ve bölünme ortamını canlandıran açıklamalar Kıbrıs’ın milli davasına en kötü hizmet olur” ifadesini kullandı.
KS EDEK’ten Sofoklis Sofokleus da bu tür sözlerin birlik ortamını dinamitlediğini kaydederek, “Din adamlarının işi Kilise; siyasetçilerin işi de siyasetle sınırlıdır” dedi.
Başpiskoposun güç kaybına uğraması ve inanılırlığını kaybetmesi büyük bir dönüm noktası. Bundan sonra güneyde siyaset eskisi gibi olmayacak.
Bir diğer ilginç gelişme de yılların (15 yıl) Dış İşleri Bakanı Yorgo Yakovou’nun sözleri. “Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımama konusundaki yeni Türk tahriklerini ve açıklamalarını göğüslemek için üstlenilen çabaların sonuçlarından iyimseriz” ve “BM Genel Sekreterliği’nden herhangi bir hareket Ekim ve sonrasında gelecek”
Siz ne anlıyorsunuz bu sözlerden. Benim anladığım şu.
AB ve AB’nin prensi Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti, Türkiye’nin deklarasyonunu sağlam zemine oturtulmuş, gerçekçi ve değiştirilemez görüyorlar. Bu deklarasyonu geçersiz kılabilmek için de her yolu denemeye hazırlar. Ama şimdilik daha bir şey bulamadılar. Zaten bulduklarında da dilli düdük ötmeye başlayacak… (Her kimse bu dilli düdük).
AB Konseyi içerisinde, tezlerine saygı gösterecek, anlayışla karşılayacak, körü körüne inanacak ve bunları AB kararları içine koyduracak destek arayışı içindeler ama şimdilik öyle bir destekte yok , öyle birileri de yok.
İkincisi ise, artık Kıbrıs’ın siyasi durumu Rumların bütün zorlamalarına rağmen AB şemsiyesi altına giremeden Birleşmiş Milletlere yöneldi. Zaten oradaydı ama Rumlar bunu bir türlü kabul etmek istemediler. Nihayet Yakovou’nun bu sözleri ile pes ettiklerini anlıyorum.
Papadopulos DIKO başkanı ve DIKO’nun Mecliste sadece 9 milletvekili var. DIKO yapı olarak ortanın sağında bir parti ve parti adı “Dimokratiko Koma”. Adının Türkçe açılımı “Demokratik Parti”.
DIKO’nun destekçisi AKEL ve Mecliste 20 milletvekili var. DIKO’nun küçük destekçisi ise KISOS. Onun da sadece 4 Milletvekili var.
Aslında DIKO iktidar değil, iktidarın büyük ortağı da değil ama iktidar.
Bir de DIKO’nun kanlısı var, DISY.
DISY’nin mecliste 19 Milletvekili var ve ana muhalefet partisi. Kurucusu Glafkos Klerides ve şimdiki başkanı da Nikos Anastasiades.
DISY yapı olarak ortanın sağında bir parti ve parti adı “Dimokratikos Synagermos” . Adının Türkçe açılımı “Demokratik Seferberlik Partisi”
Bunlar gördüğünüz gibi parti isimleri “Demokratik” ile başlayan partiler. İlkeleri, hedefleri ve siyasi yelpazedeki yerleri aynı. Parti adlarını ve açılımlarını yazmamın nedeni bu. Her ne kadar birbirleri ile isim, yer ve hedef olarak çok benzerlik gösteriyorlarsa da, aralarındaki ilişki berbat. Hem de ne berbat. Bildiğiniz gibi değil.
DISY, DIKO ile koalisyon kurmaktansa, KKTC’deki bir Türk partisi ile bu koalisyonu kurmaktan daha çok memnun olacak kadar berbat.
22 Ağustos’ta toplanan Rum Ulusal Konseyinde DISY bir talepte bulundu ve Papadopulos’u köşeye sıkıştırmaya çalıştı.
DISY, Papadopulos, kayıtsız ve koşulsuz olarak Türkiye tarafından “Kıbrıs Cumhuriyeti”nin kesin olarak tanınması konusunda ısrarlı olmasını istiyor. Yeni üyeleri kapsayacak şekilde genişletilen ve Türkiye tarafından imzalanan protokolün bu şekli ile Kıbrıs’lı Rumlara hiçbir faydası olmadığı görüşünde. DISY’e göre Türkiye, Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetini, arkasındaki AB gücüne rağmen diplomatik olarak ezdi ve geçti.
Bu nedenle 31 Ağustos’ta toplanacak olan AB Daimi Temsilciler Komitesinde (COREPER) Rum isteklerinin somutlaştırılmasını ve arttırılmasını istiyor.
İsteyenin yüzü bir kara vermeyenin iki kara.
Buna karşın, Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti, tek başına veya anası Yunanistan ile birlikte, ikisi beraber VETO kullanabilirlermiş havasına rağmen, Avrupa’dan gelen son izlenimler, hiç kimsenin Türkiye ile müzakerelerin 3 Ekim’de başlamasını engellemeye niyeti olmadığı yönünde. Bu nedenle şimdilik 3 Ekim havası olumsuz değil. Tam tersine çok olumlu.
AB’de herkes, Türkiye’nin “Kıbrıs Cumhuriyeti”ni tanımadığını içeren deklarasyonu ile, Gümrük Birliği’ni “Kıbrıs Cumhuriyeti” dahil genişletmesine yönelik yükümlülüğünü kesin kes yerine getirdiği düşüncesinde. Bu nedenle de, hiç kimseden arka bulamayan Rumlar ve Yunanlılar, bir türlü hır çıkarmak, gürültü kopartmak ve VETO kozunu öne sürmek cesaretini gösteremiyor.
Papadopulos, Kıbrıs konusunu AB platformuna çekmeyi bir türlü başarmayınca ister istemez yüzünü gene Birleşmiş Milletler’e dönmek zorunda kaldı.
14. Dış Rumlar Toplantısı’nın açılışında konuşan Rum Yönetimi Başkanı Tasos Papadopulos, ilk defa çözümün BM’de olabileceğine değinerek, BM’nin Kıbrıs sorununun çözümüyle ilgili inisiyatifinin gelişme aşamasında olduğunu söyledi. İçinden hiç gelmediği halde Annan planında istediği değişiklikleri, BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın bizzat kendisine sunduğunu açıkladı.
Bunlar, bence Papadopulos’un Kıbrıs politikasında önemli bir değişiklik yapmak zorunda kaldığının işaretleri.
Artık biliyor ki, Kıbrıs konusunu AB içine çekemeyecek ve çözüm istese de, istemese de Birleşmiş Milletlerde şekillenecek ve gerçekleşecek.
Benim bildiğim ve tanıdığım, yüzyılların Avrupa’sının kaderinde rol oynamış Fransa, dış siyasetini mesnetsiz fikirlerin üstüne kurmaz. Bu adamlar, neyi ne zaman yapmaları gerektiğini çok iyi bilirler.
Ceplerinde asırların deneyimi var. Yüzyıllardır idare ettikleri sömürgelerden bilgi birikimi, 1789 ihtilalinden aldıkları dersler var. Dağarcıkları ağzına kadar dolu. Türkiye’nin oldu bittileri sineye çekmeyeceğini ve 1960 Cumhuriyetinin tek temsilcisi olarak Rumları tanımayacağını da çok iyi biliyorlar.
Türkiye altı maddelik deklarasyonu ile tutumunun değişmediğini açıkça teyit etti. Zaten Fransa da, ortada daimi üyesi olduğu BM Güvenlik Konseyi’nin karar ve direktifleri doğrultusunda hazırlanmış bir çözüm planı varken ve Türkiye ile Türk tarafı bu planı desteklerken, Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti’nin adanın tümü üstündeki iddiasını Türkiye’nin kabul etmediğini ve de asla kabul etmeyeceğini çok iyi biliyor.
Fransa’nın Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetini öne sürerek 3 Ekim’de Türkiye’nin karşısına tanıma engelini çıkartmak için tezgah kurduğu açıkça ortada. Bütün çabaları iç tribünlere oynayabilmek, vatandaşlarının duymak istediklerini söylemek ve oy potansiyellerini arttırmak.
3 Ekim’de Rumların veya Yunanlıların Türkiye’yi veto etmeleri, her şeyin bitmesi ve Helen beklentilerinin sonu olacaktır. Kıbrıs umutları, Ege’nin Yunan gölü olması, Ekümenik Patrikhane, Ruhban okulunun açılması, 1958’de terk edilen Rum mallarının iadesi birer hayal olup uçacak. Hem de bir daha geri gelmemek üzere uçacak ve Türkiye eğer AB tarafından kontrol altına alınmaz ise, uzun vadede Yunanistan ve Kıbrıs, güçlenmiş, kararlı ve kontrol edilmeyen Türkiye’nin uydusu haline gelecek. Bundan kaçışları yok.
3 Ekime yönelik Avrupa’dan gelen ilk izlenimler, hiçbir üyenin Türkiye ile müzakerelerin 3 Ekim’de başlamasını engellemeyi istemediği yönünde. Avrupa Birliği’nin Kıbrıs konusunda karşı bir deklarasyon yayınlaması ve takvim vermeden Türkiye’nin “Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti”ni tanımasını istemesi olasılığı da Türkiye’yi hiç endişelendirmiyor. Tam tersine, böyle bir istek Ankara Anlaşması Ek Protokolü’nün “tanıma” anlamına gelmediği görüşünü açıkça ve resmi yoldan teyit edecektir.
Rumların bu aşamada iki tane endişesi var.
1- Türkiye’nin, üyelik müzakerelerine başlamadan önce, Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti’ni tanıdığını netleştirmemesi.
2- Türkiye’nin Mart 2006’da Rum gemilerine limanlarını ve Eylül 2006’da da Rum uçaklarına hava alanlarını açmaması konusundaki kararlığını devam ettirmesi.
Aslında bu iki konuya, haddim olmayarak Türkiye namına net bir yanıt verebilirim. Her ikisi de olmayacak.
Ankara Anlaşması Ek Protokolü Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanmadan hiçbir şekilde Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetinin tanınması, limanların ve hava alanlarının da Rum gemi ve uçaklarına açılması gerçekleşmeyecek.
Peki TBMM ne vakit toplanıp bu kararları alacak.
İşte bu soruya da haddim olmayarak Türkiye namına net bir yanıt verebilirim.
Kıbrıs’ta her iki toplum masaya oturup, pürüzsüz bir ortaklık anlaşması yaptıktan, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplanıp yeni “Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanıyıp, eskisini iptal ettikten sonra, Türkiye hem bu yeni Kıbrıs devletini tanıyacak, hem de liman ve havaalanlarını bu yeni devletin gemi ve uçaklarına açacak.
Bu kadar basit ve net…. Bunu ben görecek miyim?…. Emin değilim.
