Fransa sebep oldu, Rum Yönetimi Başkanı Tasos Papadopulos, 18 Ağustos’ta Yunanistan Başbakanı Kostas Karamanlis’le Atina’da bir görüşme yapmak zorunda kaldı.
Görüşmenin ana teması Türkiye’nin, 10 yeni üyeyi kapsayacak şekilde genişlettiği Gümrük Birliği protokoluna ilave ettiği deklarasyon ve Fransa’nın 180 derece değişen tutumu.
Fransa’nın tutumunu değiştirmesinin ana nedenlerinden bir tanesi yaklaşan milletvekilliği seçimleri. Diğeri de İngiltere’nin AB içindeki liderlik çabaları.
Fransa’nın bu tutumu ve arkasından Danimarka’nın, Avusturya’nın ve Lüksemburg’un Fransa’yı destekler yaklaşımları nedeni ile deklarasyon sonrası AB içinde ortaya çıkan yeni şekillenmeye ilişkin olasılıklar ele alınacak.
Aslında ne Kıbrıs’lı Rumlar ne de Yunanistan VETO taraftarı değil(di). Şimdi akılları karıştı.
Türkiye’nin üyelik müzakereleri yaklaşımına tepki gösteren ülkelerdeki etnik unsurlar göz ardı edilmeden, AB içinde önemli görüşmelerin yer alacağı önümüzdeki 6 hafta içinde, Rumlar ve Yunanlılar kendi çıkarları ile bu tepkileri örtüştürmeye çalışacak.
Rumlar ve Yunanistan, Türkiye’nin üyelik müzakerelerinin yer alacağı Ekim ayı arifesinde AB içinde oluşan yeni olgular temelinde adımlarını nasıl eşgüdümleyecekler, onu görüşecekler. Bir harmoni ve uyum gerekli. Aksi takdirde, konu dışı olabilirler veya cascavlak ortada kalabilirler.
Yunanistan Başbakanı Karamanlis ile Papadopulos, büyük bir olasılıkla Perşembe günü aşağıdaki konuları görüşecekler.
1- Türkiye’nin imzaladığı protokol.
2- Türkiye’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’yle ilgili tek taraflı deklarasyonu.
3- Deklarasyona tepki gösteren Avrupa ülkelerinin müzakerelerin başlamasına çıkarabilecekleri olası engeller.
Rumlar ayın 15’inde yapılacak COREPER toplantısında, deklarasyonun kabul edilemeyeceğine dair resmi bir karar çıkarmak düşüncesindedirler. Buna rağmen hala daha Türkiye’nin, Kıbrıs (Rum) Cumhuriyeti’ni tanımadığına ilişkin tek taraflı deklarasyonunda ısrar etmesi durumunda da konuyu, 1-2 Eylül tarihlerinde yapılacak Dış İşleri Bakanları Konsey toplantısında gündeme aldıracaklar.
Bu günden gözüken, Fransa, Danimarka ve Avusturya’nın, Kıbrıs’ı baskı unsuru olarak kullanmak suretiyle Türkiye’nin üyelik müzakerelerine başlamasına itiraz edecekleri ve üyelik müzakerelerinin başlatılıp başlatılmaması konusunda da önemli ölçüde etkili olacaklarıdır.
Fransa burada, kalleşçe bir oyun oynuyor ve salt kendi çıkarları için hem Türkiye’yi hem de Kıbrıs’lı Rumları ateşe atıyor.
Fransa, Kıbrıs konusunu öne itekleyip devamlı olarak canlı tutarak, Türkiye meselesini 2005 yılı sonuna kadar, yani İngiltere’nin dönem başkanlığının sona ereceği tarihe kadar, ana konu haline getirmek ve İngiltere’nin dönem başkanlığı avantajı ile AB içinde yapmak istediği ekonomik değişikliklere ilişkin planlamalarını tersine çevirmek istiyor.
Gelinen bu aşamada, Rumların yapması gereken, kendi çıkarları ile Türkiye’ye hayır diyen ülkelerin çıkarlarını örtüştürmek olacak. Kulağa hoş geliyor ama, bu paralellik ve örtüşme Rumların tamamen aleyhine.
Papadopulos, protokolün Türkiye tarafından imzalanması ve Ankara’nın tek taraflı deklarasyonundan önce yer alan İngiliz oyunundan çok rahatsız.
Ama Yunanistan’ın ve kendisinin müzakereler sırasında elde etmeyi hedeflediği kazanımlar var. Müzakereler VETO edilirse bunlar elden uçacak.
Nedir bu beklentiler;
1- Türkiye’nin Kıbrıs (Rum) Cumhuriyetini tanınması.
2- Heybeliada Ruhban Okulunun açılması.
3- Yunan mülkleri.
4- Patrik Bartheleomos’un Ekümenikliği
İşler çok ciddi boyutlara doğru gidiyor…. Anlaşılan şimdilik VETO olasılığı hala daha çok düşük… Değişik ülkelerim değişik beklentileri var.
3 Ekim’de hiçbir AB üyesi VETO kullanamayacak ve Türkiye-AB katılım müzakereleri başlayacak.
O güne kadar VETO’yu önleme çalışmasını da, Türkiye yapmayacak. Aslında yapacak olan Kıbrıs’lı Rumlar ve Yunanistan. Belki Türkiye, hiçbir AB üyesi devlet VETO kullanmasın ve müzakereler gecikmeden başlasın diye onlara biraz da yardımcı olacak.
Sözlerimi yanlış okumadınız. Allah beni yaksın ki öyle[1].
Büyük bir olasılıkla bir Türk-Rum-Yunan VETO’yu önleme lobisi oluşacak ve bu lobi canavar gibi ama birbirinden habersiz ve bağımsız çalışarak 3 Ekimde VETO kullanılmasını önleyecek.
3 Ekimde VETO kullanılmasının ve Türkiye ile AB’nin katılım müzakerelerin başlamamasının, uzun vadede Rumların veya Yunanistan’ın, yani Helen dünyasının çıkarlarına taş koyacak bir davranış olacağını artık herkes biliyor.
Rum ve Yunan hükümetleri, Türkiye’nin AB üyelik sürecinde kesinti olmasının ve gerginlik ortamı meydana gelmesinin, Güney Kıbrıs ve Yunanistan’ın çıkarına olmadığı görüşünü paylaşıyorlar. Bu nedenle şimdi her iki ülkede de büyük bir endişe var ve tüm Dış İşleri diplomatları ile üst düzey bürokratlar tan bir “Alarm” durumunda.
Atina, Lefkoşa’nın takınacağı tavırdan endişe duyarken, Lefkoşa da Fransa’nın içinde bulunduğumuz hafta değişen ve VETO’ya meyleden tavrından bayağı ürküyor.
Rum ve Yunan hükümetleri kısa süre içerisinde; yeni durumun görüşülmesi ve ortak tavır belirlenmesi amacıyla en üst seviyede (Tasos Papadopulos-Kostas Karamanlis) bir görüşme gerçekleştirilmeyi ciddi ciddi düşünüyorlar. Onlara göre bu işin hiç şakası kalmadı.
Her ikisi de biliyor ki, Türkiye’nin üyelik sürecini kendi iç nedenlerinden dolayı bloke etmek isteyen Fransızlar’dan ve diğerlerinden gelen baskılar 3 Ekim tarihi yaklaştıkça yoğunlaşacak ve kabak en sonunda Rumların başında patlayacak. Özellikle Fransızların, Türkiye’nin üyelik müzakerelerine başlamadan önce Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanıması gerektiğine ilişkin eylül ayında genel bir görüşme istemi halinde, Rumlar tam bir çıkmaza girecek ve tam “Üstü bıyık, altı sakal” durumuna düşecek.
Bu nedenle dün, Yunanistan Başbakanlık binasında Yunanistan Başbakanı Kostas Karamanlis ve Dışişleri Bakanı Petros Moliviatis arasında bir strateji saptama görüşmesi yapıldı.
Rum yönetimi, Ankara’dan istediklerinin olabildiğince çoğunu koparmak için, Türkiye’nin üyelik müzakerelerine ilişkin yol haritasının içine söz konusu isteklerini koydurmaya çalışacak.
Peki bu nasıl gerçekleşecek. Tek bir yöntemi var. 3 Ekimde müzakerelerin VETO’suz başlaması ile gerçekleşebilir.
Başka bir yol da yok. Aksi takdirde, Kıbrıs’ın yarısı Rumların ve AB’nin avucunun içinden kayıp gidecek.
15 Ağustosta, yani bu Pazartesi sabahı yapılacak COREPER toplantısında Rumlar, AB’nin Türk deklarasyonuna resmi yanıt vermesini isteyecek ama çok da zorlamayacak. AB’nin vereceği deklarasyona, Türk deklarasyonunun, ek protokolün imzalanması ve Türkiye’nin protokolü hayata geçirmek yükümlülüğü ile hiçbir alakası olmadığının da eklenmesini isteyecek. Yani bir yerde “İlave edilen deklarasyon geçersizdir” dedirtmeye çalışacak.
Eylül ayı başlarında yapılacak Dışişleri Bakanları Konseyi’nde ise Rum Hükümeti, 25’lerin geçen nisan ayında Türkiye’ye yönelik “ortak tutumları”na Kıbrıs’ın çıkarına olan diğer pekçok noktanın da net olarak eklenmesini talep edecek.
Görüldüğü gibi ne 15 Ağustos’ta, ne Eylül’de ne de Ekim’de yapılacak toplantılarda VETO kullanmak gibi strateji yok..
Rum tarafında gelecek yıl Mayıs ayının 29’unda Milletvekilliği seçimleri var. Siyasi kazan gittikçe ısınacak ve günler yaklaştıkça iyice kaynayacak. Kimileri vatan haini olacak, kimileri de Türk dostu olarak suçlanacak.
Son kriz kıvılcımının sorumlusu Hristofyas. CB Mehmet Ali Talat ile Papadopulos’a bir yemek daveti yaptı, yer yerinden oynadı.
DİKO kabak gibi ikiye ayrıldı.
AKEL Genel Sekreteri ve Rum Meclisi Başkanı Dimitris Hristofyas’ın kendi evinde vermek istediği bu yemek ve bu vesile ile yapılacak iki lider arasındaki sosyal görüşme fikri aslında ABD Dışişleri Bakanı Müsteşar Yardımcısı Bayan Laura Kennedy’nin düşüncesi ve tavsiyesiydi.
AKEL’in bu konudaki aracılığına karşılık Papadopulos’un ASTRA isimli Rum radyosuna telefonla bağlanıp, çok yakın geçmişte “kahve politikası” için söylediklerini bir çırpıda silip, Hristofyas’ın bu girişimin benimsediğini söylemesi, Papadopulos’un Başkanı olduğu DİKO içinde yangın çıkardı.
Papadopulos’un Meclisteki desteği koalisyona dayalı ve birazda kritik sayıda. İktidar : AKEL (20) + DIKO (9) + KISOS (4) = 33/56
Muhalefet : DISY (19), NEO (1) , EDI (1), ADIK (1) , KOP (1) = 23/56
Azınlıklar : Maronit (1), Latin (1), Ermeni (1) = 3/3
Salt çoğunluk sayısı 30.
Papadopulos, daha düne kadar böylesi bir görüşmeye HAYIR derken, bu sefer, AKEL Genel Sekreteri barışçıl düşüncelerini sempatik buldu ve en büyük destekçisine EVET dedi.
En büyük siyasi destekçisine kulak verirken bu defa da Başkanı olduğu siyasi parti içinde, parti içi çatışmalara neden oldu.
Yılların kumbarosu, Papadopulos’un ülküdaşı ve dava arkadaşı ve aynı zamanda da DİKO’un Asbaşkanı olan DİKO Larnaka Milletvekili Nikos Kleanthous, bu görüşmeye karşı ve sert bir biçimde Papadopulos’u eleştiriyor. Papadopulos ile CB Mehmet Ali Talat arasında yapılacak “sosyal içerikli bir görüşmenin” sadece Talat’a yarayacağı düşüncesinde ve iddiasında. Serde EOKA’cı olmak var, ne yapsın.
Aynı şekilde ağır toplardan, DİKO Lefkoşa Milletvekili Andreas Angelides, Cumhurbaşkanı Talat’a siyasi yükselme talebinde bulunma fırsatı tanıyacağı için böyle bir görüşmenin hata olacağı görüşünde. Buna karşın DİKO Baf Milletvekili ve Mecliste DİKO Sözcü yardımcısı olan Nikos Pittokopidis Papadopulos’un yanında. Bence Pittokopidis, 1991 yılından beri aralıksız devam ettirdiği Milletvekilliğini tekrar kazanmayı daha şimdiden garantiledi.
Rum Ulusal Konseyi’nde alınan kararların hiç birinde buna benzer bir strateji ve ileriye dönük adım yok. Belli ki, AKEL politbürosu geçmiş yılların barışçıl demeçleri ve CTP ile yapılan görüşmelerden sonra böylesi bir karar aldı.
AKEL bu inisiyatifi ile hem taraftarlarına Kıbrıs konusunda çözümü üstlendiği mesajını vermek istiyor hem de gelecek Mayıs ayındaki milletvekilliği seçimlerine dönük şimdiden yatırım yapıyor.
İktidarın küçük ortağı ama Papadopulos’un da Başkanı olduğu DİKO içinde büyük ortak AKEL’de referandum döneminde açılan yaraların sarılması ve AB parlamentosu seçimlerindeki gibi bir durumun da tekrar yaşanmaması için, AKEL ile dirsek temasının kesilmemesi ve AKEL’i daha fazla gücendirmeyelim görüşü hâkim.
Zaten öyle olmak da zorunda. Aksi takdirde, 29 Mayıs’tan sonra Rum siyasi sahnesinin üstü şişhane altı meyhane olacak.
Dünkü köşe yazımda hatırlarsanız Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac’ın, AB üyesi ülkelere birer mektup gönderdiğinden ve mektubunda Türkiye’nin Rum Yönetimi’ni tanımama politikasını değiştirmesi için AB üyelerinden oluşacak bir “Avrupa ülkeleri ittifakı” oluşturmak çağrısı yaptığını söylemiştim.
Türkiye’nin yayınlamış olduğu deklarasyonla Rum Yönetimi’ni tanımadığını belirtmesine Fransa çok bozulmuş gibi yapmasına rağmen açıkça Türkiye’ye karşı tek başına VETO uygulama kararı alamıyor. Bunun nedeni biraz da ekonomik. Fransa’yı tabirle “sıkmıyor”.
İşin gerçeği de gerek Fransa’nın gerekse de diğer AB ülkelerinden hiçbirinin Türkiye’ye karşı tek başlarına VETO uygulamanın sorumluluğunu yüklenmek istememesi.
Nap’sın Chriac, VETO kararı almıyor, Veto etmeye cesaret de edemiyor. Ne yaptı etti, geçen hafta sonu tuttu, Bakanlar Kurulu’nu topladı ve VETO kararı yerine “Türkiye’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımaması durumunda AB’ye katılım müzakerelerine başlayamayacağı” görüşünü aldırmış.
Bu görüşe dikkatinizi çekerim. Karar değil bir iyi niyet veya başka bir tanımla kötü niyet görüşü.
Chirac bu görüşü aldıktan sonra muzaffer bir komutan duyguları ile Papadopulos’a kendi el yazısıyla bir mektup göndermiş ve içine de, “Marak etme Papadopulos gardaş, Türkiye’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımaması durumunda müzakerelere asla ve kat’a başlayamayacak” yazmış.
Asıl önemli olan, bu nottan sonraki “Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Fransa’yı hayal kırıklığına uğratmaması” çağrısı.
Bana göre, Chirac, Papadopulos’a sen Don Kişot rolünü oyna. Türkiye’ye karşı tek başına VETO kullan. Arkanda ben varım (ama sakın arkana bakma) diyor.
Rum Dışişleri Bakanı Yakovou, yılların politikacısı. Bence bu kararı yemedi ve dün Rum Devlet Radyo Televizyon Kurumu’na (RIK) yaptığı açıklamada, Fransa’nın, Türkiye’nin Rum Yönetimi tanıması ile müzakerelerin başlaması konularını ilişkilendirerek gerçekleştirdiği “politika değişikliğine” değindi ve “bir ülkenin tutumunu aniden değiştirmesinin birçok sebebi olmalıdır” diyerek kuşkularını açıkça ortaya koydu.
“Fransa’nın Türkiye’nin katılım sürecine ilişkin politikasını değiştirmesinin ardından Rum Yönetimi ve Atina arasında ortak bir politika belirlenmesi amacıyla hemen bir ortak toplantı düzenliyorlar. Bir nevi “Acil durum” toplantısı.
Bu toplantıya Yunan-Rum üst düzey bürokratlar ve politikacılar katılacak ve yeni durum tekrar değerlendirilecek. İşin içinde, piyon gibi kullanılıp oyuna gelmek, Dimyata giderken eldeki bulgurdan olmak da var.
Yakovu, Kıbrıs Rum yönetiminin ilk hedefinin Kıbrıs sorununu çözmek ve Türkiye’nin AB perspektifinden azami bir şekilde yararlanarak, çözüme ulaşılmasında daha çok imkânın ve kazanımların elde edilmesi olduğunu söylüyor.
Tüm bu beklentilere rağmen, Türkiye 3 Ekim’e kadar Kıbrıs’ı tanımayacak ve limanlarını da açmayacak.
Türkiye’nin hedefi BM’de Kıbrıs sorunu çözümlenene kadar, Kıbrıs Rum Yönetimini tanımamak ve gerekirse de işler çıkmaza girdiğinde AB müzakerelerini dondurmak.
Bu artık çok açık ve kesin bir Türkiye stratejisi oldu. Eninde sonunda ilgili herkes bunu kabul edecek. Menfaatler karşılıklı…
Türkiye, Gümrük Birliği Ek protokolünü imzaladıktan sonra AB’de kopan fırtına, AB’nin ayarını bozdu.
Emin olun, burada “Vallahi” diyesim geliyor, AB’nin ayarı kaçtı.
AB’de liderliğe soyunan ülkeler başka, bürokratlar başka havadan çalıyor.
Bir taraftan AB Komisyonu’nun genişlemeden sorumlu üyesi Olli Rehn, Türkiye’nin AB’ye üyelik süreciyle ilgili olarak, Türkiye’nin Ankara Anlaşması Ek Protokolü’nü imzalayarak son şartları da yerine getirdiğini, Kıbrıs Rum kesiminin tanınmasının şartlara dahil olmadığını, ve bu konuda Fransa da dahil olmak üzere 25 ülkenin Devlet ve Hükümet Başkanlarının geçen Aralık’ta Brüksel’deki zirvede “OY BİRLİĞİ” ile anlaştıklarını açık ve net bir şekilde söylüyor. AB’ye üye ülkeleri, verdikleri sözleri tutmaları yönünde uyarıyor. AB üyelerine ”Söz verdiğimiz şeylerde adil olup verilen sözleri tutmalıyız. Eğer Türkiye AB’nin ağır şartlarını yerine getirirse, müzakerelere başlayacağız” diyor. Brüksel’deki zirvede, Türkiye konusunda anlaştık, bütün AB ülkeleri anlaşmalara sadık kalmalı ve 3 Ekim’de müzakerelere başlanmalıdır, şeklinde hatırlatma yapıyor. Ve büyük bir sorumluluk taşıdıklarını da belirterek, ”Avrupa’nın istikrarlı, demokratik ve müreffeh bir Türkiye’ye ihtiyacı var. Bu bizim stratejik menfaatimiz. Türkiye’nin AB’ye alınması için yapılacak müzakereler de buna katkı sağlar. İzlenen yol da amaç gibi önemli” diyor.
Peki kim bu lafları söyleyen Olli Rehn. AB içinde genişlemeyi koordine eden adam. Ondan başka bu konuda daha geniş yetkilere sahip birisi yok. Özetle “Türkiye üstüne düşeni yaptı, sıra bizde” diyor hiç çekinmeden ve korkmadan.
Fransa ve İngiltere, AB’de liderliğe oynayan üç ülkeden ikisi. İkisinin de Türkiye ile müzakerelerin başlatılması konusunda farklı senaryoları var.
Fransa ve baryaları, fırsat bu fırsat deyip Papadopulos’u gaza getiriyorlar.
Türkiye’nin ek protokolü imzalaması ile birlikte Rum Yönetimi’nin tanımadığına ilişkin deklarasyonunun AB içinde geniş çalkalanma yarattığını, 3 Ekim takvimli ve Türkiye’nin AB perspektifiyle ilgili sert diplomatik pazarlığın, Papadopulos’u Brüksel’in siyasi sahnesinin tam ortasına attığını ballandıra ballandıra, Papadopulos’un işiteceği bir şekilde söylüyorlar
Arkasından, Papadopulos’a cesareti varsa bunu şimdi göstermesini salık veriyorlar. 3 Ekim’e kadar Rum Yönetimi’nin AB içerisinde at oynatabileceğini, mevcut dönemin Tasos Papadopulos dönemi olduğunu, Türkiye’nin Rum Yönetimi’yle doğrudan temas kurmaktan başka seçeneği olmadığını söyleyip virra kendisini gazlıyorlar.
Buna ilave olarak da Fransa’nın baryaları, Fransa’nın İngiltere ile yaptığı sidik yarışının Papadopulos’ua Kıbrıs sorununu gündemin tam ortasına götürme olanağı sağladığını da çaktırmadan Papadopulos’un kulağına fıslıyorlar.
Papadopulos’da şimdi, ciddi ciddi, kendisine ilk kez ve kısa bir süreliğine AB içerisinde “oyuncu” rolü üstlenme fırsatı verildiğine ve AB çerçevesinde yüksek politika yapmak ve koşullarını koymak için altın değerinde bir fırsatı ele geçirdiğine inanıyor.
Tam gaza gelmiş vaziyette.
Fransa aslında Papadopulos’u kendi çıkarları doğrultusunda kullanmak amacında. Papadopulos’tan, kendisinin yanında yer almasını ve tanınmayı talep ederek Türkiye’ye karşı sert bir çizgi izlemesini istiyor. Bu yöntemle Fransa, Türkiye’nin AB perspektifini geciktirmeyi ve yönünü değiştirmesini arzuluyor. Karşılığında da Papadopulos’a üyelik müzakereleri öncesinde, Kıbrıs (RUM) Cumhuriyeti taleplerine azami kar sağlamak için gözüpek bir perspektif sunuyor.
İngiltere ise oyununu farklı oynuyor. Tam geleneksel, en az iki bin yıllık İngiliz politikasına uygun bir şekilde davranıyor. Papadopulos’a Türkiye’nin çok sıkışmış durumda olduğunu, müzakerelerin her adımında Kıbrıs sorununu karşısında bulacağını bildiğini, bu nedenle de Türkiye’ye şimdi şert koşullar öne sürmemesini ve müzakereler içerisinde, haklarını salam gibi dilim dilim kesip, inceltip, ufaltıp, göze batmayacak hale getirerek, her biri kendi başına küçücük ama, bir araya getirildiklerinde büyücük olacak şekilde Ankara’dan kazanımlar elde etmesini öneriyor.
Anlaşılan o ki, her iki AB lideri adayı ülkenin de kendi gündemleri var ve Kıbrıs’ı ideal bir baskı unsuru görüyorlar. Birleştikleri nokta, bu baskıyı da şimdilik Don Kişot rolüne soyundurdukları Papadopulos’a yaptırabilecekleridir.
Papadopulos tam bir “Abdurrahman Çelebi” şimdi…
