Yeni Yılda Yeni Türk Lirası |
 |
Prof. Dr. Ata ATUN |
|
2005 yılının ilk günü olan bu gün cebimizdeki paranın şekli değişmiş ve sıfırları gitmiş olacak. Yeni bir yıla yeni bir para ile ve yeni bir para kavramı ile girdik.
Türkiye Dünya Ekonomi Tarihine parasından sıfır atan 50’nci ülke olarak geçti.
Parasından sıfır atan ülkelerin bazıları bunda başarılı olurken ve de uzun yıllar parasına sıfırlar eklemeden ekonomik hayatlarını sürdürürken, bazıları da belli bir zaman dilimi sonra para politikalarında başarısız olmaları nedeni ile paralarından tekrar sıfır atmak zorunda kaldılar.
Parasından sıfır atan ülkelerden Arjantin, Meksika, Peru, Polonya ve Bulgaristan, Türkiye’nin yaptığı gibi, enflasyonu önce aşağıya çekmişler ve aynı zamanda da fiyat artışlarını sıkı para politikaları durdurduktan sonra sıfırları atmışlardır. Buna karşın Brezilya, Bolivya, İsrail, İzlanda, Moldova ve Polonya ise paradan sıfır atma işini enflasyonu aşağı çekme politikaları ile birlikte eş anlı uygulamışlardır.
Bu deneyimi yaşayan ülkelerin ne yaptığına bir bakarsak belki kendi geleceğimizi de bir parça görebiliriz.
ARJANTİN : 1970 yılından günümüze tam 13 sıfır attı. 1970 Ocak ayında 2 sıfır, 1983 Haziran’ında 4 sıfır, 1985 Haziran’ında 3 sıfır ve en son olarak 1992 Ocak’ında 4 sıfır attı. Arjantin deneyiminde para operasyonu, enflasyon sıkı para politikası ile kontrol edilebilir hale getirildikten sonra ancak uygulanabildi. Şu anda enflasyon tek haneli rakamlardadır.
BOLİVYA : 1963 yılından günümüze tam 9 sıfır attı. 1963 Ocak ayında 3 sıfır ve son olarak 1987 Ocak’ında 6 sıfır attı. Bolivya’nın temel makroekonomik göstergelerine bakıldığı vakit, ekonomik büyüme performansının 1987 yılı sonrasında göreli olarak düzelme eğilimine girdiği söylenebilir. Şu anda enflasyon tek haneli rakamlardadır.
BREZİLYA : Paradan en çok sıfır atan ülkedir. Son olarak 1993 yılından günümüze tam 6 sıfır attı ve ardından sıkı para politikası ile birlikte enflasyonu
hızla düşürerek tek haneli rakamlara indirebildi. Brezilya paradan sıfır atmak için enflasyonun düşüş eğilimine girerek tek haneli rakamlara inmesini beklememiş ve paradan sıfırları attıktan sonra sıkı para politikası ile enflasyonu düşürmek mücadelesini başlatmıştır. Şu anda enflasyon tek haneli rakamlardadır.
İSRAİL : 1967 Yom Kippur ile savaşı ile başlayan ekonomik bozulma, Arapların İsrail ile işbirliği yapan şirketleri boykot etmeleri ile doruk noktasına ulaşmış ve günümüze kadar 4 kez parasından sıfır atmıştır. En son 1985 Eylül’ünde parasında 3 sıfır atmış ve paradan sıfır atma kararını alırken de aynı zamanda sıkı para politikası uygulaması da başlatmıştır. Şu anda enflasyon tek haneli rakamlardadır.
RUSYA : 1947 yılından günümüze tam 5 sıfır attı. 1947 Aralık ayında 1 sıfır, 1961 Ocak’ında 1 sıfır ve en son olarak 1998 Ocak’ında 3 sıfır attı. Paradan sıfırların atıldığı yıl olan 1998’den sonraki dönemde Rusya’nın gerek büyüme performansında gerekse cari işlemler hesabında olumlu gelişmeler yaşandı. Şu anda enflasyon tek haneli rakamlardadır.
UKRAYNA : 1996 Eylül’ünde 5 sıfır attı. Yeni paraya geçilen dönemde enflasyondaki düşüş eğilimi, dalgalanmalara uğramakla birlikte, devam etti. Bu süreçte ekonomik büyüme performansında gözle görülür bir iyileşme görüldü ve reel faizler ve reel döviz kurları düzeni bir düşüşe geçti. Şu anda enflasyon tek haneli rakamlardadır.
Ve AB üyesi POLONYA : 1995 Ocak’ında 4 sıfır attı. Paradan sıfır atmak için enflasyonun bütünüyle kontrol altına alınmasını beklemeden, enflasyonda düşüşün kalıcı olarak sağlandığını düşündüğü bir noktada bunu gerçekleştirdi. Sıkı para politikasını tavizsiz sürdürdü ve şu anda enflasyon tek haneli rakamlardadır.
Erdoğan Hükümetinin son derece başarılı bir para politikası izlediği kesin. Darısı bizim başımıza….
